De man van de Jumbo die iedere dag de groente- en fruitafdeling op orde houdt was nu de vloer aan het dweilen. Hij liep achter een grote machine met borstels aan de voorkant, die zacht zoemden. Ik zag hem aankomen, uit een gangpad. Ik liet hem voor, ik zei: Jij komt van rechts. Hij nam zijn voorrang, en zei: Vroeger ging de klant altijd voor, maar dat is niet meer!

Mijn zoontje houdt van kartonnen dozen en tape. Daarvan maakt hij uitvindingen. Hij heeft een kopieermachine gemaakt, een automatische vuilnisbak, een fototoestel, een compleet huis in de hoek van zijn kamer. Hij wil nu zijn eigen bestek maken. Van satéprikkers maakt hij een vork, is zijn plan. In de Jumbo haalt hij kartonnen dozen.

Die dag was het hele rek met dozen, bij de uitgang, bijna leeg. Doorgaans staan er altijd wel een stuk of tien bananendozen, nu niks. Alleen de slijterij was bijgevuld, want er stonden doosjes waar likeur, sterke drank of wijn in had gezeten. Dat zijn kleine doosjes, daar kan mijn zoontje niks mee.

Het is soms zoeken in de Jumbo. De afgelopen maanden zijn producten die eerst een euro kosten verhoogd naar een euro zestig. Het huismerk feta bijvoorbeeld. Over koffie wil ik het niet eens hebben. Nu lukt het altijd wel om voor een gezin van vijf voldoende eten en andere zaken te halen, toch moet ik echt op de prijs letten de laatste tijd.

Daarom is het fijn dat de mevrouw die eerst achter de kassa zat en nu bij de zelfscan-kassa’s toezicht houdt soms tips geeft. Dan scan ik de kassa, zet de zelfscan in het rek en wil betalen, en dan roept ze: Moet je nog pindakaas? Voor niks. Of: Heb je nog Robijn nodig? Zij weet precies de aanbiedingen en de spaaracties.

De enige vrouw die nog achter de kassa zit zie ik nooit meer omdat ik mezelf heb aangeleerd met die zelfscans boodschappen te doen. Laatst wilde dat ding de appels niet scannen. Elstar. Ik printte steeds opnieuw een bonnetje, maar pas bij een bonnetje van de andere weegschaal lukte het. Wonderlijk, die automatisering. Een streepjescode is sowieso mysterieus. In een honderdste van een seconde gemaakt, en uniek en weer om weg te gooien. Waar houdt dit op?

In een winkel die best groot is en die door het personeel nog steeds voelt als de buurtwinkel die het twintig jaar geleden geweest moet zijn, is dat idee steeds aanwezig: de mensen overleven de automatisering. Doet de scan het niet, of de pin, dan kun je met een briefje van vijftig hier nog uit de voeten. Dat is bij de AH op het station niet.