Het kostte me vier pogingen om in De correcties van Jonathan Franzen binnen te komen, en me daar comfortabel te voelen. De roman over een enkel gezin is groot, waaiert alle kanten op, hanteert een vertelstijl waarbij vooral erg veel verteld wordt en minder getoond, en heeft één enorm struikelblok dat al in het eerste korte inleidende hoofdstukje keer op keer onoverkomelijk bleef. Tot nu. Ik ben eindelijk binnen.

Dat eerste hoofdstuk, St. Jude, gaat over de vader van het gezin, die in de kelder van het ouderlijk huis een comfortabele stoel heeft staan, een blauwe, bij een pingpongtafel, die als bureau en opslag gebruikt wordt. Slagvelden tussen spullen vinden plaats op die tafel. Aan het einde van dat hoofdstuk staat een zin die begint met: ‘Hij begon een zin: ‘Ik ben -’ maar als hem plotseling iets gevraagd werd, werd iedere zin een avontuur in het bos;…’

Die zin zou hier best kunnen eindigen, want een zin als een avontuur in het bos is prima, dat zie ik wel voor me, ongeveer. De puntkomma vertelt echter al dat de zin nog wel even doorgaat, helemaal tot de volgende bladzijde, ik schat zo’n vier- tot vijfhonderd woorden. Liefst zou ik die zin hier compleet herhalen, maar dat is te veel werk, zoek hem maar op, pagina 12. Waar het om gaat: de zin is niet alleen lang maar ook onbegrijpelijk, en voor mij al zeker vijftien jaar een bijzonder groot struikelblok.

Nu pas ben ik erachter dat Franzen die zin heeft opgenomen in het inleidende hoofdstukje om lezers te selecteren. Er zijn lezers die deze eindeloze zin over een boswandeling en broodkruimels, een moeilijk Frans woord, mieren, persoonlijke spanning, een koffer en korreligheid van een film, een caleidoscopische verzameling van elementen zullen vinden. Deze lezers zijn binnen, die gaan volledig geïmponeerd door naar het grote tweede hoofdstuk, over de zoon van het gezin die afgegleden is, de dochter die kok is, de vader die ziek is…

Ik hoorde heel lang bij een andere groep lezers: de huiverigen, die in deze wirwar van elementen en komma’s in die ene lange zin geen enkele lijn konden ontdekken, die de zin niet naast zich neer konden leggen en verder konden lezen, die zich afvroegen of dit de hele roman zo door zou gaan, vol schrik, en uiteindelijk kozen voor een ander boek, met eenvoudige zinnen die wel te behappen zijn, zoals ik afgelopen week ook een kort moment deed, toen ik Kind onder kannibalen van Charles Bukowski aan het herlezen was.

Twee boeken die ik dus al lang ken, het één echt stukgelezen, helder, strak en met veel tempo, en vol ijzersterke korte zinnen die me direct meenemen naar de jeugd van Bukowski, die begint onder een tafel. De correcties kwam ik tegen in een kringloopwinkel (1,50) waar ze een unieke verzameling erg sterke boeken hebben staan, een onuitputtelijke en goedkope bron voor lezers, en schrijvers.

Dus ik las al Kind onder kannibalen, en nu kocht ik Franzens hit want ik weet dat het een bijzonder boek is, het moet echt een bijzonder boek zijn, en ik kwam thuis, ging er echt voor zitten, en stuitte weer op die irritant lange zin, die drempel, en halverwege die zin keek ik naar Bukowski’s pocket, waar plakband tussen zit, de pagina’s vergeeld, de woorden allemaal goed en in de juiste volgorde. Even wilde ik terug naar die wereld, naar de directheid, naar de opvliegerige verteller, naar het honkballen en het vechten, maar ik wist me te vermannen, las door in De correcties, zonder die zin in het openingshoofdstuk van Franzen te begrijpen, kwam bij hoofdstuk 2 (Dat heet: Mislukt.) en ben nu bijna aan het einde van dat hoofdstuk, zonder een dergelijke zin nog ergens opgemerkt te hebben, en ik kan nu verder, want ik geniet nu pas van dit monument van een roman.

De drempel van Franzen die ik drie keer niet kon nemen, was genomen. De correctie van mezelf als lezer is vergelijkbaar met de zelfcorrectie die de zoon van het gezin in De correcties ook moest toepassen, het staat er letterlijk, na ongeveer vijftig pagina’s. De andere personages wachten op me. Eindelijk kan ik deze roman lezen, begrijpen, waarderen. Ik kom nog een heleboel zinnen tegen die vergelijkbaar zijn met dat eerste vroege struikelblok, maar nu kan ik doen wat andere lezers deden: verder lezen.