Dit jaar is er in allerlei media veel discussie gevoerd over de inkomensverschillen tussen mannen en vrouwen, meestal met de toon: er moet nog veel gebeuren. Maar wat moet er precies gebeuren? Is er fundamenteel iets mis in de wet dat veranderd moet worden? Zijn bedrijven de oorzaak, de overheid, of zijn er andere oorzaken?

Nu ben ik niet in loondienst en is mijn werk zeker onderhevig aan inkomensverschillen, zoals bij alle zelfstandigen. Ik vraag voor schrijfwerk, workshops, optredens en andere zaken vergoedingen waar ik mee uitkom en die het aantal uur dat het werk vraagt legitimeren. Soms is dat lastig, soms moet ik iets minder vragen omdat de budgetten nu eenmaal minimaal zijn, maar voor een boekenbon optreden doe ik niet. Er zijn schrijvers die per optreden meer verdienen, zowel mannen als vrouwen, maar dat is gebaseerd op een logische staffel die vooral met bekendheid te maken heeft. Volgens mij zijn er geen schrijvers die superbekend zijn maar die, omdat ze vrouw zijn, minder verdienen dan ik, en als dat wel zo is dan wil ik ze graag mijn standaardmailtjes laten zien waarin ik onderhandel over vergoedingen.

Maar de discussie gaat over minder inkomen voor vrouwen die hetzelfde werk doen, in loondienst. Eerst ben ik gaan zoeken. Naar vacatures waar in vermeld staat wat er aan inkomen geboden wordt. Dat is heel makkelijk, bijna iedere vacaturen geeft daar informatie over, meestal een indicatie. Bijvoorbeeld: tussen de 2.300 en 2.800 euro. Dat is best een fors verschil, en ik heb echt flink gezocht, maar kon nergens vinden dat dit verschil veroorzaakt wordt door man of vrouw. Wel zijn die inkomensverschillen afhankelijk van leeftijd, ervaring, onderhandelingsopties zoals dertiende maand, vakantiegeld, mogelijke opleidingen en doorgroeimogelijkheden, bonussen en allerlei andere zaken, zelfs leaseauto’s werden genoemd. Geslacht kwam ik niet tegen. Hoe kan die discussie dan zo actueel zijn?

Ik heb een arbeidsjurist gevraagd naar deze kwestie, een vrouw. Ik vroeg haar allereerst of zij minder verdient dan haar mannelijke collega’s die precies hetzelfde werk doen. Ze zei: De lonen verschillen binnen ons team. Mijn loon is lager dan sommige collega’s. Dat komt doordat ik 32 uur werk, iets minder lang in dienst ben, en minder ervaring heb op het vakgebied waar collega’s al langer in gespecialiseerd zijn. Dat klonk logisch. Toch wordt er in de discussies vaak gesuggereerd dat vrouwen voor precies hetzelfde werk nu eenmaal minder verdienen omdat ze vrouw zijn. Laatst was een vrouw op tv, die zei: Er zit letterlijk een man naast me die hetzelfde doet en driehonderd euro meer krijgt per maand.

Dat kan, zei de jurist. Maar dat komt niet doordat die collega een man is. Dat is een versimpeling die meestal te maken heeft met onderhandelingen. In de wet staat nergens dat vrouwen minder moeten krijgen, net zoals huidskleur of seksuele geaardheid die verschillen bepalen. Wel bestaat er de mogelijkheid bepaalde looneisen te stellen, bijvoorbeeld het aantal uren, allerlei extra’s en die vakantiemaand en zo. Die vrouw op tv heeft onderhandeld en dit kwam eruit. Die man heeft beter onderhandeld, en dat zit die vrouw dwars. Ze wilde blijkbaar de baan zo graag dat ze het eerste het beste voorstel accepteerde. Ze was misschien te happig, besliste iets te snel, wist niet dat ze meer kon vragen, durfde niet meer te vragen. Misschien wilde ze een bepaalde opleiding die uren vraagt maar niet als inkomen meetelt. Allemaal opties. Die man heeft misschien even gewacht, heeft gezegd dat hij nog eerst ergens gaat kijken, bij de concurrent zochten ze ook iemand. Die man heeft hun baas ertoe gebracht meer loon te bieden als ze hem echt graag willen hebben. Dat is het spel.

Is daar dan niet iets aan te doen? vroeg ik. Aan het onderhandelen als spel, en tegelijk ook aan de toon in de media die uitgaat van een ongelijkheid die niet zozeer met geslacht te maken heeft maar het allerlei andere handigheden?

Nee, zei de jurist. Daar is niks aan te doen. Er zijn ook mannen die hetzelfde werk doen tegen een verschillend inkomen, en er zijn ook vrouwen die er een ander inkomen uitslepen. Leren hoe je onderhandelt hoort bij werk. Die discussie gaat ervanuit dat iemand anders dit gelijk moet trekken: de staat, de ombudsman, een of andere instantie, een fonds. In ieder geval niet de betrokkenen zelf. Daar zit het mis. De betrokkenen willen diep in hun hart liever op tv verkondigen dat er een ongelijkheid is waar nog van alles aan moet gebeuren in plaats van zelf die ongelijkheid aanpakken.

Verhelderend, zei ik. Dank. Als het aankomt op het uitonderhandelen van een loon zijn we dus eigenlijk allemaal een beetje kleine zelfstandigen. Dat is lastig, maar dit woord is ook de basis van werken: iets zelf doen.