NRC

Een prachtig boek over het dorp versus de stad

In Jan van Mersbergens nieuwe roman komen zijn vertrouwde thema’s, zoals het dorp versus de stad, in versterkte manier naar voren. En dat levert een geweldig boek op.
‘Er staat een Chinees voor de cafetaria’. Dat is de eerste zin van de nieuwe roman van Jan van Mersbergen (1971) en wat voor één! Boem, daar zit je, middenin de kleine, maar o zo onverwacht veelzijdige wereld van zijn nieuwe roman De onverwachte rijkdom van Altena.
Welkom in de wereld van Mar, kort voor Marlies, een vrouw van een jaar of vijftig, die gedurende de hele roman in een lange voortrebbelende monoloog het woord voert. Mar is geboren en getogen in het dorp, en er nooit weg gegaan, tot nu. Vanaf een terras in de besneeuwde Alpen (‘klimmen klimmen klimmen’, maar: ‘echt mooi hier, echt niet normaal’) doet ze uit de doeken hoe dat zo gekomen is, nadat twee jaar geleden de Chinees zijn opwachting in het dorp maakte. Die eigenlijk een Japanner was, niet toevallig Murakami heette, alles van zeevruchten wist en in raadselen sprak. Deze man bleek een van de sleutels te zijn tot het mysterie van het meertje. Eind jaren tachtig zette een valse rijkaard plotsklaps een hek om de Put, een zandafgraving waar de jeugdige dorpsbewoners zwommen tijdens hun tot dan toe eeuwig lijkende zomeridyllen, en draaide de poort op slot.
‘Daarvoor gebeurde er veel en daarna gebeurde er nog veel meer, geloof me […]. Als jij nog een wijntje bestelt en ik die puzzel af en toe laat liggen dan komt dat wel goed’, stelt Mar, die terwijl ze vertelt een cryptogram oplost. Elke hoofdstuktitel is een opgave, zoals: ‘6 verticaal: Dat lichaamsdeel klinkt welwillend’.
De lezer is ook welwillend. De illusie van een zeer rechtstreeks contact met Mar werkt voorbeeldig, totdat hij als het ware ontwaakt en zich achter de oren krabt. Wat lees ik hier eigenlijk? Wie is die Mar, is ze wel zo betrouwbaar, tegen wie heeft ze het? Zit er wel iemand bij haar aan tafel, of veronderstelt ze slechts een toehoorder en praat ze in zichzelf? Mar is dringend uit op saamhorigheid. Ze is gewend te spreken van ‘wij’, ‘ons’, en ‘iedereen’, waarmee ze doorgaans zichzelf en de dorpsbewoners bedoelt.
Gemeenschapszin, de honger naar verbinding, het dorp versus de stad: deze thema’s kwamen al vaker voor in het werk van Van Mersbergen, maar niet eerder op deze manier. In De onverwachte rijkdom van Altena verkent hij wat geborgenheid is, wat de voor- en nadelen zijn. Hoe benauwd het is je beschut te weten, of juist: hoe bevrijdend kunnen banden zijn. Wat biedt veiligheid, wat groei? Het boek is een prachtig portret van een vrouw, een gezin, een gemeenschap. Daarnaast is het ook een speels sprookje, met spreuken, raadsels en allerlei soorten sleutels.
Mar is een angsthaas. Haar devies luidt: Droom maar niet. Blijf zitten waar je zit en verroer je niet. Haar angstige aanleg is aangeboren, denkt ze: haar ouders werden al nerveus als ze de kerktoren van het dorp niet meer konden zien tijdens een wandeling. Mar heeft meer angst dan hoop. Dromen van verandering is te eng. Ze doet naar eigen zeggen liever een pasje opzij dan vooruit. Ze mijdt confrontaties en verandering. Ze had kunnen gaan studeren in de grote stad, ze was er slim genoeg voor. Maar de klei van het rivierenland was ‘letterlijk zuigend.’
Wie zich wel losweekte, was Eveline, haar voormalige middelbare schoolvriendin. Zij is nu een bekende schrijfster. Ze keert even terug naar het dorp omdat haar vader is overleden. Mar kijkt tegen haar op, maar andersom blijkt hetzelfde te gelden. Eveline merkt op te willen schrijven zoals Mar praat. Dat geeft een extra draai aan dit boek: wiens verhaal is het nu eigenlijk?
Het lezen van dit boek brengt al met al een zekere feestelijke verdwazing teweeg. Leven ze nu juist wel, of juist niet nog lang en gelukkig op ’t end? Voor je het weet pak je de roman op, en begint van voren af aan. (Judith Eiselin)

Groene Amsterdammer

Ze zeggen niet veel, ze doen gewoon

Jan van Mersbergen vertelt in zijn nieuwe roman een onvervalst sprookje. Ergens in Altena, een streek in Noord-Brabant, bevindt zich in een verlaten meer een ‘schat’. Marlies en Frankie komen erachter, ze houden het geheim, want je moet zoiets niet aan de grote klok hangen. Een eenvoudig maar doeltreffend verhaal, zoals alle verhalen bij deze, in de grond, sentimentele schrijver. Veel gewoner kun je je personages nauwelijks voorstellen. Gewone mensen van het platteland, Van Mersbergen is er langzamerhand een specialist in. Hij creëerde sinds zijn debuut
een nieuw menstype dat hij keer op keer in zijn romans laat opduiken. De gewone man en vrouw van de kleinere stad of van het platteland. Ze zeggen niet veel, ze doen gewoon, ze hebben geheimen, ze houden hun hoofd boven water, ze hebben een probleem (Willem in dit geval), ze houden van elkaar, ze haten tierlantijnen en opscheppers, en ze wantrouwen ‘de stad’.
Van Mersbergen schrijft geen realistische romans, al doet hij graag alsof. Hij creëert verhalen en mythen rond ‘gewone mensen’. Hij bouwt de tegenstelling ‘stad-platteland’ die zijn hele werk doordesemt niet rancuneus uit, bij hem geen botte tegenstellingen en al te belachelijke vooroordelen. Hij werkt liever met verwondering en zachte ironie. Hij wil ten koste van alles zijn figuren niet bitter naar de wereld laten kijken en verbergt zijn af en toe aanzwellende weerzin tegen de maatschappelijke verloedering en teloorgang van het platteland liever in voorzichtige ironische statements. Van Mersbergens werk is altijd een aanklacht, maar dat wil hij zelf liever niet weten. Soms denk ik wel eens: waarom zo ingehouden, ga er een keer voor zitten en schrijf gewoon wat je echt vindt. Dat onschuld (het dorp) verdwijnt en dat opscheppers (de stad) het steeds meer voor het zeggen krijgen. Geef ze er toch van langs, die kapitalistische mooischrijvers en intellectuele betweters! Maar goed, hij weet dat hij zelf ook allang een schrijver is aan wie zijn personages een hekel hebben, met een grote mond en nog intellectueel ook. Hij schrijft graag tegen zichzelf in. Bovendien weet hij dat je met rancuneuze aanklachten geen interessante romans krijgt, al haal je er wel de praatprogramma’s mee.
In deze roman vertelt Marlies het verhaal over de vondst van de schat. Ze zit op een terrasje ergens in een wintersportgebied in de Alpen en lost een cryptogram op. Soms vergeet je dat ze het verhaal op dat terras aan je zit te vertellen. Je zit dus als lezer aan haar tafeltje en drinkt een glaasje mee. Zeer fraaie vertelopzet! Ze vertelt op laconieke toon wat er allemaal gebeurd is, laat dat maar aan Van Mersbergen over: ‘Maar goed, ik ga naar mijn eigen werk en aan het einde van die dag komen Frankie en Willem naar huis en heb ik de nasi klaar.’ Kort en krachtig. Geen omhaal. Af en toe sentimenteel tot op het bot. Marlies heeft iets babbelkouserigs over zich: ‘Je zult je wel afvragen hoe deze kletser hier tussen de Alpentoppen terechtgekomen is’ Ja, inderdaad, maar goed, het heeft allemaal iets te maken met …, het zou flauw zijn als ik er te veel over loslaat. Lees zelf maar.
Van Mersbergen weeft er steeds allerlei Japans georiënteerde sprookjesachtige teksten en verhalen met moralistische boodschappen tussendoor. ‘Leave the outside/ Is’s all about the inside.’ En: ‘Zodra stenen kunnen zwemmen/ Zullen bladeren zinken.’ En sentimentele teksten van zangeres Sade: ‘I will be your friend till the end of time.’ Plus boodschappen over menselijk geluk en hoe dat te bereiken is. Ik geef toe dat ik van de veelheid van die opwekkende teksten zenuwachtig werd. ‘Durven, voelen, doen’, staat er bijvoorbeeld ineens, ja, dat zou ik ook wel willen. En dat het belangrijk is geluk met elkaar te delen. Dat wil ik natuurlijk ook, zij het niet altijd. Deze boodschappen geven aan de roman een merkwaardig weeïge ondertoon, terwijl ik van Marlies toch ook ging houden, met haar weinig genuanceerde bespiegelingen over schrijvers en schrijven. Hou toch op met dat ‘samenwerken’ dacht ik alleen af en toe.
Hoopte ik, cynicus als ik ben, op een slecht einde? Dat dat leuke jongetje Willem alsnog in een ravijn lazert? En Marlies en Frankie wegens kleine misdaad in het gevang belanden? Nee, zo gaat het nu eenmaal niet in romans als deze. Van Mersbergen wilde een gelukkig sprookje en dat kreeg hij prima voor elkaar. Ik had alleen wat last van een bepaald gevoel dat ik altijd heb wanneer ik sprookjes lees, neem bijvoorbeeld ‘Repelsteeltje’. Wat fijn voor die molenaarsdochter dat het toch goed afloopt en dat dat enge mannetje in stukken is gescheurd. Wat fijn voor deze leuke, aardige, zo normale mensen, Marlies en Frankie, dat ze rijk worden en nog gelukkig blijven ook! Nu ik nog, denk ik altijd bij sprookjes, maar dan is het verhaal alweer uit. (Kees ’t Hart)

Trouw

Avonturen in de polder

Jan van Mersbergen is heuse polderschrijver, het Nederlandse platteland is de favoriete plek van zijn verhalen. Maar zijn toon zou ik meer stads willen noemen, druk, soms zelfs op een niet onaangename manier kletserig. In De onverwachte rijkdom van Altena heeft een vrouw, Mar geheten, het hoogste woord. Ze verwoordt de typische gevoelens van kleine gemeenschappen. Zo’n klein, overzichtelijk groepje mensen geeft Van Mersbergen de kans hun diverse trekjes goed uit te lichten: stille Frankie, praatgrage Mar, dappere Willem, wereldse Eef, maar het verhaal begint met een mysterieuze Japanse gast, nota bene Murakami geheten. Natuurlijk is die naam geen toeval, het verhaal heeft wel een ietswat MuraKami-achtige allure die met het sprekende paard in De ruiter misschien al ingezet was: de personages worden op hun levensweg aangestuurd door geheimzinnige krachten.
Je kunt zeggen dat De onverwachte rijkdom van Altena gaat over een concrete schat maar misschien nog wel belangrijker is de bron van wijsheden die Van Mersbergen en passant aanboort. Daarmee geeft hij als het ware richting aan zijn geschiedenis. Bij alle vertelplezier en couleure locale is toch een wezenlijk trekje van Van Mersbergens romans dat hij de lezer een boodschap mee wil geven. Ik ben geneigd dit soort quasi-onopgemerkte zinnen existentioneel te lezen: overal is leven, overal zijn verborgen paradijzen, mensen zijn schatzoekers en parelvissers.
Jan van Mersbergen brengt de vitaliteit van de mens en zijn overlevingsdrang in beeld. Dat doet hij zonder kwezelachtigheid want zijn boeken hebben ook allemaal iets jongensachtig: het zijn avonturen in de polder. Het zou me niet verbazen dat oerland als een soort paradijs ziet, waar hij met aanstekelijk plezier over schrijft. (Rob Schouten)

Telegraaf

Brabantse geheimen

Gewone mensen, een geheim, het Brabantse land: auteur Jan van Mersbergen (1971) schrijft er graag over, en dat doet hij goed. Naar de overkant van de nacht uit 2011, over een stille drinker in de carnavalsnacht, leverde hem verdiend de BNG Literatuurprijs op. In zijn nieuwste, De onverwachte rijkdom van Altena, keren dezelfde zaken terug, inclusief een naar binnen gekeerd perspectief.
Terwijl ze bezig is met haar favoriete bezigheid, cryptogrammen oplossen, vertelt Marlies – getrouwd met vijverbouwer Frankie, moeder van de gehandicapte Willem – haar verhaal. Centraal daarin staat ’de Put’, een afgraving die een meertje werd, en waarin de Brabantse jongeren van haar jeugd zich zomerslang vermaakten. Ooit behoorde die plek toe aan de bewoners van het dorp, totdat buitenstaander Rochat het confisqueerde.
Associatief puzzelend en in spreektaal herinneringen ophalend komt Marlies (Mar) al snel tot een bekentenis. Het meertje heeft haar en haar Frankie rijk gemaakt. Hoe dat zo gekomen is, vormt de drijvende kracht achter de vertelling. Daarnaast maakt de vrouw, een sympathieke twijfelaar, de lezer deelgenoot van haar dilemma’s. Hoe rechtvaardig je de keuzes die je in het leven maakt? Mogen die egocentrisch zijn? Hoe doe je goed? Gemeenschapszin, hoe belangrijk is dat nog?
Van Mersbergen laat het niet bij de gedachtestroom van Mar. Een geheimzinnige figuur die het dorp bezoekt, niet toevallig Murakami geheten, een verwijzing naar de Japanse sterauteur met dezelfde naam, is een boodschapper van filosofische uitspraken en raadselachtige beweringen.
Het leven is een zoektocht, vol geheimenissen, zoveel is duidelijk. Van Mersbergen laat dit op originele wijze zien. Het mooist is het boek daar waar de eenvoud heerst: in het hoofd en hart van de Brabantse Mar. (Lies Schut)

De Standaard

Een groot stilist is Jan van Mersbergen nooit geweest, maar in De onverwachte rijkdom van Altena blijkt dat een bewuste keuze.
Opgave: ‘Band uit de jaren zestig die het wel best vindt zoals het gaat (6+3 letters).’ In Jan van Mersbergens nieuwe roman De onverwachte rijkdom van Altena lost hoofdpersoon Marlies tijdens het vertellen van het verhaal een cryptogram op. De titel van ieder hoofdstuk is een nieuwe opgave. De oplossing zit ergens in haar verhaal vervat. Voor Marlies is dit niet meer dan onschuldig tijdverdrijf. Zo’n cryptogram stelt bovendien niets voor. De meeste opgaven vult ze zo in. Voor Jan van Mersbergen is het een van de manieren waarop hij in dit boek laat blijken dat hij zich afzet tegen vele vormen van (hedendaagse) literatuur die zich volgens hem als een cryptogram gedragen, of die zich te veel ophouden in de artificiële wereld van een grootsteedse elite. Murakami Dat je van Van Mersbergen geen elitaire hocus pocus moet verwachten, maakt hij aan het begin van zijn boek gelukkig ook op een andere, uiterst grappige manier duidelijk door in het polderdorpje waar het verhaal zich afspeelt een Aziaat te laten opduiken. Een ‘Chinees’, zo veronderstellen de dorpers, die blijkbaar niks gewend zijn, maar al gauw blijkt dat de man uit Japan komt en Murakami heet.
Doe niet zo moeilijk: dat is in deze roman het antwoord op alles. De logica die in deze roman wordt uitgespeeld, is er een van het boerenverstand tegen het systeem. Wie weten er immers beter hoe ze de onverwachte rijkdom van Altena moeten uitgeven dan de Gewone Mensen? De totaal verweesde schepsels die ze tijdens een aantal uitstappen naar een karikatuur van de grote stad Amsterdam tegenkomen, kan dit duidelijk niet worden toevertrouwd. En dus gaan Marlies en Frankie zelf op zoek naar een nobele bestemming, waarbij ze toch voornamelijk aan zichzelf hadden gedacht. Van Mersbergen weet de plot kundig uit te werken. (Matthijs de Ridder)

Revisor

Van Mersbergens negende roman is nadrukkelijk een verhaal met tragische en komische elementen, en aan geloofwaardige, ietwat enigmatische, personages, besteedt hij veel zorg.
Ik vind dit niet mooi:
‘Kort en ook hard en kil klonk haar stem. Als ik eraan terugdenk voel ik weer die rilling over mijn rug en dat komt niet door die winterkou hier. Het is een ijskoude rillig van het gemis van een vader.’
Dat zit hem in klanken, k en h, i en ie, door herhaling, door dat expliciete analyseren. (En heeft u de Van Mersbergen-ook gezien?) Maar het zijn wel lekker afgebeten zingen, kort, krachtig, en veel belangrijker dan mijn smaak is dat het volkomen klopt. Het is een ’taal die werkelijk dicht bij me staat’, zoals de schoolvriendin uit het boek, een geslaagd schrijfster, zegt. Mar, zo heet Van Mersbergens verteller, is een vrouw die haar dorp niet verlaten heeft, ze is verpleegster en doet de administratie van het vijverbedrijf van haar man. Ze is niet van de stad, niet van de pretenties, en ze zou nooit iets uit zichzelf vragen.
Juist haar, en haar kalme gezin met het grote ongeluk – de fysieke handicap van de zoon – valt een groot geluk in handen. In hetzelfde gesprek waarin die schoolvriendin, ooit weggejaagd door een monomane vader, zegt dat ze ‘eigenlijk wil Eveline schrijven zoals de mensen hier praten, zoals we nu aan dit tafeltje zitten, hoe we kijken en van die korte woorden zeggen als Welk? en Hoe bedoel je? in plaats van Wat zeg je?’, in datzelfde gesprek vraagt ze Mar en zijn man het beheer over de plaatselijke zandafgraving over te nemen, de Put. Die is van haar overleden vader, die er een hek omheen had gezet.
Waarom eigenlijk? De reden daarvoor en de manier waarop dit iets moois kan worden, is het onderwerp van de roman. Op een gegeven moment weet je het – het had van mij nog best even mogen duren -, een prachtige vondst van Mar en Van Mersbergen, en dan duurt het nog een tijdje voor Mars plannetjes daadwerkelijk slagen. Maar je hebt er al snel vertrouwen in, dat doet deze vertelster met je, en daarbij helpt het dat ze hoog en droog met heel wat meer dan vijf wijntjes achteraf haar verhaal doet. Het is goed gekomen.
De onverwachte rijkdom van Altena is een sprookje, een zomers sprookje over gunnen en aannemen en puzzels. Ik heb er erg veel plezier aan beleefd.
Want behalve dat er een Japanner met de naam Murakami in zit, dat Mar zich af en toe het beste in songteksten kan uitdrukken, en dat de mooiste inzichten in stad en land, Amsterdam en Altena, en boekenvak voorbij komen, behalve die rijkdom an sich, is elk hoofdstuk een cryptogram. Bijvoorbeeld het thematisch erg belangrijke ‘6 verticaal: Dat lichaamsdeel klinkt welwillend’. Ik heb nooit cryptogrammen gemaakt, maar nu twee van mijn lievelingsauteurs daarmee komen, moet ik het eens gaan proberen. Met witte wijn.
Dat geeft een mooie kadering aan het verhaal, het geeft Van Mersbergen gelegenheid de maar door ratelende Mar even te laten pauzeren, even te schakelen, en het geeft de lezer al snel de suggestie dat ze een slimme vrouw is, die meer met taal kan dan ze doet. Op een gegeven moment is het me te veel, dan is het cryptogram bijna af, de opgaven worden ook te makkelijk, maar het is een mooie greep. Het klopt, het past bij dit verhaal, en dat zeg ik erbij, want voor je het weet denken mensen dat Weijers van de onderzoeken naar de mysteries van jezelf is, en Van Mersbergen van de puzzels. Van Mersbergen is van de psychologie en de zwijgende personages, en die zijn hem ook in dit sprookje toevertrouwd. (Daan Stoffelsen)

GPD-bladen: AD / Stentor / PZC Magazine

Eenvoudig verhaal in heldere taal blijkt gelaagder dan verwacht. Knap en onderhoudend.

NPO radio 1 Boeken podcast

Zowel het dorp als Amsterdam zijn heel waarachtig beschreven. Van Mersbergen wil graag een taal gebruiken die werkelijk dicht bij hem staat. Hij beschrijft een rurale wereld die tegelijkertijd onbegrensd is. Er lopen zo veel verschillende mensen in zijn boeken rond. We moeten het plot van dit boek maar niet verraden, maar dit is erg leuk om te lezen. (Mieke van der Weij en Jeroen Vullings)

Dagblad van het Noorden / Tzum

23 horizontaal: Die behandeling is niet zwaar

Jan van Mersbergen heeft in De onverwachte rijkdom van Altena een continu aanwezige spanning aangebracht. Dat zit allereerst in het verhaal zelf. Je wilt weten wat er in dat meertje zit en daarna hoe Frank en Marlies daar rijk van worden zonder dat ze in dezelfde fout trappen als een familie uit het dorp die ooit de loterij won. Die wilden hun rijkdom niet delen. Moeten zij dat wel doen en hoe doe je dat dan met een hele gemeenschap? Of mogen ze ook een tikje zelfzuchtig zijn? Het bedrag bijvoorbeeld gebruiken voor een operatie van hun zoon die zich vanwege een ziekte op krukken voortbeweegt.
Van Mersbergen geeft een ontroerend portret van deze kleine, intelligente doorzetter. Daarnaast wordt de vaart in het verhaal gehouden door de korte hoofdstukken die allemaal een cryptogramomschrijving hebben: ‘23 horizontaal: Die behandeling is niet zwaar’. Daarbinnen komen vaak korte verhalen voor zoals de parabel van de Japanse steenhouwer uit Max Havelaar of andere sprookjes, liedteksten van Sade, of wijsheden die de oude Rochat in een schrift had opgetekend. Het lijkt of Van Mersbergen in plaats van moeilijke filosofieën kiest voor teksten met een directe boodschap. Die eenvoud moet ook in de taal zitten. Dat blijkt onder meer als Eveline zegt dat zij graag de taal wil schrijven die Marlies spreekt. Geen krullentrekkerij, maar normale taal.
Bij het lezen van De onverwachte rijkdom van Altena valt ook op hoezeer je nog vastzit aan het verhaalverloop van romans van Hermans of Rosenboom. Terwijl je zit te wachten op het moment waarop alles misgaat, heeft Van Mersbergen iets anders in petto. Ook wel eens fijn. (Coen Peppelenbos)

Friesch Dagblad

Onthullingen over menselijk geluk

Het vinden van een schat staat niet gelijk aan het vinden van geluk. Dat maakt Jan van Mersbergen in zijn roman De onverwachte rijkdom van Altena. Wie een fortuin vindt kan ook zichzelf tegenkomen.
De nieuwe roman van Jan van Mersbergen zou je kunnen lezen als een voorbeeld van plattelandsliteratuur. Het verhaal speelt zich goeddeels af in het Land van Altena. Er wordt hier niet de indruk gewekt dat het om een achtergebleven krimpregio gaat, zoals wel gold voor het Twente dat Tommy Wieringa schetste in De heilige Rita. Of Noordoost Groningen waarover Fieke Gosselaar vertelt in Het land houdt van stilte. Maar er is wel een overeenkomst in sfeer, in de rust die je er aantreft, de sociale verbanden en ook in het besef ‘minder’ te zijn dan wie in de grote stad woont.
De onverwachte rijkdom van Altena is een roman over dorpen en mensen, over al te menselijke motieven en over een visioen waarin de mens uiteindelijk thuis komt. (Tjerk de Reus)

NRCV Gids

Het overlijden van een eenzelvige rijke man opent in een dorp letterlijk en figuurlijk nieuwe perspectieven. Wat doet zo’n plotselinge kans met je?
Veel beroemdheden komen er niet uit het land van Heusden en Altena, waar ik opgroeide. Couturier Mart Visser en een paar schrijvers: Marieke Lucas Rijneveld, Arjan Visser en… Jan van Mersbergen. Alleen daarom al verdient hij mij aandacht en het is leuk om veel te herkennen. De hele omgeving waar zijn boeken zich afspelen kan ik dromen. Almkerk, het dorp waar hij opgroeide: ik kwam er dagelijks doorheen. Net als Jan ben ik naar Amsterdam verhuisd, terwijl ik me daar ook nog op mijn gemak voel. Die tegenstelling dorp-platteland speelt bij hem altijd een rol.
Mar, de verteller van dit verhaal, is altijd in het dorp blijven wonen. Ze is getrouwd met Frankie, een kleine ondernemer die vijvers aanlegt. Een man van weinig woorden ‘Frankies taal is net als blaffen. Kort, hard en fel. Waf waf en klaar.’ Losse handen heeft hij soms ook. Hun zoon Willem van acht is gehandicapt, hij loopt met krukken. Ooit kregen ze verkering bij de Put, een zandafgraving waar de jeugd zijn zomers doorbracht op een handdoekje met blikjes bier en verliefd gescharrel. Ze heeft hem destijds wel moeten aftroggelen van Eveline, haar vriendin. Die is later naar Amsterdam verhuisd en een beroemd schrijfster geworden.
Het bezoek van een Japanner zet het verhaal in gang. Hij komt naar het dorp om de vader van Eveline te begraven, niemand kent hem, maar hij zal een belangrijke schakel blijken. Ook Eveline komt terug om de nalatenschap van haar vader af te wikkelen. Die is altijd gehaat omdat hij eind jaren tachtig een hek om de Put heeft gezet, en de jeugd uit hun paradijs heeft verdreven. Wat heeft die vader al die jaren met die Put gedaan? En wat is die onverwachte rijkdom uit de titel? Of moeten we dat niet letterlijk opvatten? Het boek zit vol verrassende wendingen, waarbij cryptogrammen en een raadselachtig zwart boekje ook een rol spelen. Het is spannend. Mar is een geweldige verteller.
Als Frankie via Eveline de opdracht krijgt een vijver op te knappen in de tuin van de uitgeverij verplaatsen we ons even naar de grote stad, waar mensen van de uitgeverij niks anders lijken te doen dan de hele dag door dat gebouw rondspoken, en aan het einde van de dag, en dat is al tegen vier uur, is er een borrel. Ongetwijfeld heeft Van Mersbergen veel plezier gehad bij het beschrijven van Amsterdam door plattelandsogen. Niet dat Mar zich laat intimideren. Integendeel. Ze is blij als ze terugrijdt naar haar overzichtelijke omgeving.
‘Ik zoek een taal die werkelijk dicht bij me staat’, zegt Eveline tegen haar oude vriendin Mar. ‘Eigenlijk wil ze schrijven zoals de mensen hier praten, zoals we nu aan dit tafeltje zitten, hoe we kijken en van die korte woorden zeggen als ‘welk?’ en ‘hoe bedoel je?’ in plaats van ‘wat zeg je?’ Dat is Van Mersbergen, in wie ik veel van Eveline terugzie, gelukt. Alleen het einde is me iets te sentimenteel. Maar ja, je kan niet alles hebben, zou Mar zeggen. (Mieke van der Weij)

Tubantia

Dank voor deze fijne roman, Jan!!! (Theo Hakkert)

Brabants Dagblad

Wat verdien je in het leven?

In zijn negende roman schetst Jan van Mersbergen mooi de kleine levens van Mar(lies), Frankie en hun manke zoon Willem in een Brabants dorp, aan de rand van zandafgraving de Put. Het platteland is een bekend decor: zijn debuut De grasbijter uit 2001 was al een schitterend portret van een ingetogen jonge boer.
In De onverwachte rijkdom van Altena zien we alles door de ogen van Mar. Haar man legt vijvers aan, zij doet de administratie. Ooit lonkte de stad, een ander leven. Mar: ‘Ik wist alleen dat ik aan onze kant van de rivier zou blijven, tot in lengte van dagen, want weggaan durfde ik niet, hoezeer ik daar soms van droomde’. Dit doet denken aan De Kappelekensbaan van Louis Paul Boon. Daar verlaat Ondineke wel het dorp, maar ze keert teleurgesteld terug, waarmee haar leven rond is.
Deze keer laat Van Mersbergen het daar niet bij, mag de mens misschien een beetje meer, is zijn gedachte. Dat lazen we nog niet eerder op deze manier in zijn romans: Mar en Frankie worden plotseling schatrijk als ze de Put erven. In eenvoudige, rake zinnen, zoals in de liedjes van Sade, de liedjes waar Mar zo van houdt, zien we het gezin nog even worstelen met de onverwachte weelde. Wat verdien je in het leven? Waar heb je recht op? (Maaike Lange)

Nederlands Dagblad

Wat doe je met onverwachte rijkdom?

Jan van Mersbergen levert een fijn boek af met De onverwachte rijkdom van Altena. Fijn, omdat het over mensen zonder pretenties gaat. Omdat de gebruikte taal eenvoudig is. Omdat het allemaal goed afloopt.
Marlies en haar man Frank wonen in het Brabantse dorp Altena, een dorp zoals een dorp hoort te zijn: mensen kennen elkaar, wonen er al hun hele leven, zijn solidair met elkaar, alles verloopt volgens duidelijke patronen. Prettig en soms beklemmend. Het enige is dat de oude en rijke meneer Rochat vroeger de boel op z’n kop heeft gezet. Het populaire zwemwater, waar de jeugd heerlijke onbezorgde zomers beleefde, liet hij ¬afsluiten. Einde van een idylle. De man wordt erom gehaat, hij is de grote boze buurman van iedereen.
Het boek begint met zijn dood. Rochats dochter Eveline keert terug naar het dorp en moet een paar zaken regelen voor haar vader. Ze is een oude schoolvriendin van Marlies en een ex-vriendinnetje van Frank. Eveline houdt niet van het dorp en van haar vader en vraagt of haar oude vrienden haar zaken willen waarnemen. Dat willen ze wel, maar daarmee begint er voor Frank en Marlies (of Frankie en Mar) een tijd vol raadsels om op te lossen. Raadsels die dilemma’s met zich meebrengen.
Taal speelt een belangrijke rol in het boek. Dat uit zich onder meer in die gewone, eenvoudige taal waar het al eerder over ging. Ook wordt er in elk hoofdstuk een woord uit een kruiswoordpuzzel opgelost. De bedoeling is niet helemaal duidelijk, maar het stoort ook niet echt.
Er zit voldoende spanning in het verhaal om het lekker leesbaar te houden. Alle figuren worden goed uitgewerkt en vooral Willem, de zoon van Marlies, geeft het verhaal een aandoenlijk tintje.
Wat doen Frank en Marlies als ze de onverwachte rijkdom van Altena ontdekken? Mag je voor jezelf kiezen of word je rijker als je deelt? Welke rol speelt de Japanner en wat betekent dat boekje vol spreuken en vertellingen uit de erfenis van Rochat? En waarom vertelt Marlies haar verhaal aan de voet van een skipiste? Jan van Mersbergen weet wel hoe hij een verhaal moet vertellen. (Tineke Goedhart)

Haarlems Dagblad

Japanse wijsheden, een kreupel jongetje, een waterplas met een geheim en de noodzaak om te delen wat je hebt. Dat zijn de ingrediënten waarmee Jan van Mersbergen zijn voor zijn doen opmerkelijk optimistische nieuwe roman opbouwt. Hij kiest voor een ongewone verteller: een vrouw die ergens in een ski-oord een cryptogram oplost en tussendoor haar verhaal vertelt. ‘Schrijven zoals de mensen hier praten,’ dat is wat de auteur wil. Dat is deels gelukt. (Sonja de Jong)

Literair Nederland

Van Mersbergen heeft wel eens laten weten dat hij streeft naar een schrijfstijl die eigenlijk een praatstijl is en schrijfster Eveline, de jeugdvriendin van Marlies, deelt die wens. In dit boek is dat Van Mersbergen heel goed gelukt. Vertelster Marlies zit op een terras in het Franse ski-oord Chamrousse een cryptogram op te lossen en vertelt aan een ongenoemde luisteraar het verhaal van de onverwachte rijkdom van Altena. Van Mersbergen laat haar onbelemmerd en ongeremd aan het woord over haar angsten en beperkingen, over de stoere en zwijgzame maar o zo kwetsbare Frank, over haar dappere gehandicapte zoon Willem, over de kinnesinne in het dorp, over haar vrees dat schrijfster Eveline haar man van haar af zal pakken.
Marlies is een boeiende vertelster en houdt de spanning er goed in tot en met de laatste pagina’s, als eindelijk onthuld wordt waaróm ze in dat ski-oord zit en wie het is die haar gesproken verhaal heeft opgeschreven. Dit verhaal is eigenlijk een tot roman uitgesponnen sprookje met de bij een sprookje behorende onwaarschijnlijkheden en als moraal: stelen mág, als het maar voor je kind is. In dat sprookje past ook naadloos een bejaarde Japanner die enkele keren het dorp bezoekt met raadselachtige uitspraken en kennelijk Rochat heeft geholpen bij het creëren van zijn schat. Ook de vele Japanse sprookjes die Marlies vindt in een door Rochat nagelaten boekje met metingen, wijsheden en aantekeningen, dragen bij aan wat de sage van Altena’s onverwachte rijkdom is geworden. Een mooi verhaal. (Hans Vervoort)

AD / Provinciale Zeeuwse Courant

Geen grotestadverhalen, maar over een man uit een dorp. Ik ben fan van zijn heldere stijl. (Erik Vrieling)

Barts BoekenClub

De jeugd in een klein Brabants dorpje brengt de warme zomermaanden altijd door in de nabijheid van een meer. Maar ineens wordt er – zonder opgave van redenen – door de eigenaar (Rochat) een groot hek om het meer geplaatst en kan er niet meer gezwommen worden. Rochat wordt sindsdien door het hele dorp gehaat. Op een middag – 30 jaar later – staat er een Japanse man (Murakami) in de Dorpsstraat die weet te melden dat de heer Rochat is overleden. Dorpsbewoner Marlies (Mar), ooit bevriend met Rochats dochter Eveline, besluit met haar man Frank – toevallig het eerste vriendje van Eveline – naar de begrafenis te gaan. Mar en Eveline hebben elkaar jaren niet meer gezien en herstellen het contact. Eveline geeft Mar de sleutel van het hek en zo krijgt zij weer toegang tot het meertje. Als Mar met Frank en Murakami ’s nachts op onderzoek uit gaat ontdekken zij een geheim dat de sleutel tot onverwachte rijkdom blijkt te zijn. De grote vraag is nu wat daarmee te doen… Mooi geschreven met een voortdurende onderhuidse spanning. Een intrigerend verhaal over afgunst en solidariteit. Maar ook met een opvallende vorm. De titel van ieder hoofdstuk begint met een cryptische omschrijving die verder in het hoofdstuk wordt uitgewerkt. (Een must voor mensen die deze vakantie in Nederland in de nabijheid van een meertje doorbrengen!)

De leesclub van alles

Delen in de provincie

Nu er steeds meer kritiek te beluisteren is op het neoliberalisme, en thema’s als eerlijk delen en solidariteit weer hoog in de belangstelling staan, komt schrijver Jan van Mersbergen met een interessante en liefdevolle roman over deze thema’s. Hij voelt dus goed aan wat er speelt.
Van Mersbergen brengt de morele vragen allemaal in kaart. Zijn personages zijn sympathiek en vanaf de eerste pagina weet je al snel welke kant je opgaat. En waarom ook niet. Waarom zou je rijkdom voor jezelf alleen houden? Mar vertelt van een gezin dat de loterij won en niets wilde delen, ze waren binnen de kortste keren uit het dorp vertrokken, want vrienden hadden ze niet meer.
Jan van Mersbergen komt in deze roman met een aantal hele mooie vondsten. Zo is de schat in de Put is een prachtig gegeven voor een roman. Op het terras in het skioord waar Mar haar verhaal vertelt en een cryptogram oplost, laat Van Mersbergen ons dat cryptogram mee oplossen en het is grappig hoe dit werkt: je leest een roman en lost tegelijkertijd een cryptogram mee op, het verhoogt de spanning in het verder chronologische en hier en daar toch wat kabbelend vertelde verhaal. Een minpuntje aan deze fijne, liefdevolle vertelling is dat de uitgever niet even achterin de afbeelding van dat cyptogram heeft geplaatst, dan was het oplossen handiger geweest. Sterk is de kritiek op de grote stad, die voortdurend een rol speelt in de roman. De grote stad maakt dat je je dromen durft te realiseren, maar het leven is er leeg en over de top. Van Mersbergens roman is dan ook een ode aan het platteland, niet verwonderlijk is dat juist een plattelander de goede morele keuzes maakt. In de stad zijn mensen immers losgezongen van de moraal, zo lijkt van Mersbergen te willen zeggen. Hij voelt het tijdsgewricht weer feilloos aan.
Mooi boek, verplichte kost voor de (super)rijken onder ons. (Roeland Dobbelaer)

Het leesbureau

In deze nieuwe roman gebruikt #JanVanMersbergen opnieuw een heel eigen vertelstem. Marlies en Frankie komen voor een dilemma te staan waarbij ze moeten dealen met onverwachte mogelijkheden. Integer en empathisch leidt de auteur ons door het doolhof. Mooi boek!

Leestafel

Van Mersbergen is geen schrijver die zich bedient van gezwollen taal. Recht toe recht aan vertelt hij een op het oog eenvoudig verhaal, dat de lezer toch aan het denken zet. Ook tekent hij het dorpsleven, van dertig jaar geleden, en nu. Mooi in al zijn eenvoud. (Marjo)
Welk boek nu?
‘Moeder de vrouw’ vertelt je op een winters terras in de Alpen een ongelofelijk verhaal. Een gebeurtenis uit het verleden is nog steeds voelbaar in haar plattelandsdorp, wanneer een Japanner genaamd Murakami er op bezoek komt. Er zit veel in deze compacte roman: Oosterse wijsheden, afgewisseld met een sobere, efficiënte schrijfstijl. Je leest door om te weten wat in godsnaam de ‘onverwachte rijkdom’ is. En dan lees je het nog een keer om de mooie zinnen in je op te nemen. Om het contrast te zien tussen die afgemeten schrijfstijl en de damesblad-achtige verteltrant van de vrouwelijke vertelstem. (Wim Donkersloot)

Bunt blogt

Aan dat ‘zij en niemand anders’ merk je al dat het citaat qua taal niet helemaal correct is, maar dat is hoe Marlies praat: zij vertelt het verhaal aan een ‘jij’, al is het niet helemaal duidelijk wie dat is. Misschien is het de lezer wel.
Er zijn verschillende thema’s aan te wijzen in De onverwachte rijkdom van Altena. Het boek gaat over dromen die van je afgepakt worden en dromen die je waarmaakt. En dromen waar je een hek omheen zet. Over rijkdom die je deelt of die je voor jezelf houdt. Over bang zijn en durven. Niet voor niets is het laatste zinnetje in het boek: ‘Ik durf’.
In ieder geval is het Jan van Mersbergen wel heel goed gelukt om de stem van Marlies als vertelstem te gebruiken. Het is altijd prettig als een stem de toon geeft aan een boek, zoals bijvoorbeeld ook gebeurt in Van dode mannen win je niet (Walter van den Berg) of Wil (Jeroen Olyslaegers). De ongecompliceerde manier van vertellen bepaalt bij Van Mersbergen voor een groot deel de charme van het boek.
Om een of andere reden vind ik het werk van Van Mersbergen sympathiek. Misschien omdat het iets dorps heeft en in mij nog steeds het dorp leeft waar ik opgroeide. Misschien ook door het gebrek aan aanstellerij.
Dit boek past ook wel in de rij van de boeken die ik van Van Mersbergen las. De relatie tussen ouders en kinderen komt daarin vaak terug. Ook hier zie je ouders die veel overhebben voor hun kind en misschien juist daardoor kwetsbaar worden. Of misschien moet ik zeggen dat ouderliefde zowel iets goeds als iets slechts in iemand naar boven kan brengen. Juist in die dingen, waarin Van Mersbergen niet het onderwerp versimpelt, maar wel de taal eenvoudig houdt, is hij op zij best. (Teunis Bunt)

Hebban

Van Mersbergen heeft een origineel concept uitgewerkt voor het boek. Mar is verzot op cryptogrammen en elk hoofdstuk is opgebouwd rond één opgave uit het cryptogram dat Mar tijdens het vertellen van haar verhaal aan het oplossen is. De opgave is ook steeds de titel van het hoofdstuk. De liefhebber kan zo zelf ook meepuzzelen, wat bijzonder fijn is. De voorwaarde van de oude Rochat, namelijk dat de opbrengst van de Put met het dorp moet gedeeld worden, bezorgt Mar kopzorgen. Willem heeft een operatie nodig maar die kunnen ze niet betalen. Met de opbrengst van de Put zou dat wel kunnen. Maar dat staat haaks op de voorwaarde. Deze overweging tussen persoonlijke motieven en die van de gemeenschap, is wat Van Mersbergen uitwerkt en waarrond het verloop van het boek grotendeels draait. Het boek wordt luchtig gehouden. Feelgood primeert, wat ook blijkt uit de toevoeging van enkele emo-momenten in de eindfase. Het is een vlot verhaal waarin alle personages lief zijn voor elkaar. Een utopie, helaas, maar wel een mooie. (Marvin O.)

Nynke de Jong

Alles wat Jan schrijft is prachtig. Dus dit zijn wel vijftien tips ineen. Zijn nieuwste is wederom formidabel.

Herman Koch

Erg goed boek, mooi van toon, met een zeer geloofwaardige vrouwenstem. Je wilt echt weten hoe het afloopt met die mensen.

Marieke Lucas Rijneveld

Heel spannend en erg goed geschreven!

Özcan Akyol

Altena van Jan van Mersbergen is een uitstekend boek. De schrijver ken ik persoonlijk. Hij is heel goed in schrijven, carnaval vieren en bierdrinken. Soms combineert hij die zaken. Tip voor iedereen die dolende is.

Marjolijn van de Gender

Het meest bijzondere van dit boek is het perspectief. Het is geschreven in de ik-vorm en Mar is de verteller. Dat levert een boek op dat niet keurig-literair-vlekkeloos is geschreven, want haar stem is allesbehalve dat. Mar is een eerlijke en oprechte verteller en daarom werkt dit goed. De onverwachte rijkdom van Altena is een beetje een kletsboek, maar het leest heel gezellig. Er zouden meer gezellige boeken in de Nederlandse literatuur mogen komen. Om dat effect te versterken, begint elk hoofdstuk met een stukje van de puzzel die Mar op probeert te lossen. Het eerste hoofdstuk heet bijvoorbeeld ‘1 horizontaal: Beloning voor de portier’. Het antwoord heeft steeds te maken met het betreffende hoofdstuk. Het is een leuk effect, zeker doordat Mar de meepuzzelende lezer soms tips geeft of per ongeluk het antwoord al vroeg verklapt. Ik heb genoten van dit boek. Bijna alle personages zijn sympathiek en de toon is, zoals ik eerder opmerkte, heel gezellig. Het is knap dat het hele boek zo consequent in de kwebbeltoon van Mar is geschreven en dat de dorpse sfeer zo goed voelbaar is. Toch geef ik vier sterren en geen vijf. De reden hiervoor is dat ik vind dat de flaptekst van het boek veel te veel verklapt. Het is eigenlijk een perfecte samenvatting van de eerste driekwart van het verhaal. Hierdoor was ik tijdens het lezen te nieuwsgierig naar wat er verder zou gebeuren, een ‘dit weet ik al’-gevoel, en vond ik het soms lastig om echt alles wat Mar zei te lezen en niet gauw wat pagina’s te skippen. Een tip voor wie dit boek ook wil lezen: sla de flaptekst over en begin gewoon met de eerste pagina, met de fantastische beginzin: ‘Er staat een Chinees voor de cafetaria.’

Remco Volkers

Dit is wat je noemt een literaire page-turner. Ik moest koortsachtig dóór, dóór, dóór – me afvragend: waar gaat dit heen?. Zo scherp in ogenschijnlijk kleine details, die juist zo veel zeggen. (een tevreden lezer)

Marcella van der Kruk

Ik werd even opgeslokt door die GEWELDIGE laatste roman van je. Man wat is het goed, ik ben van m’n sokken geblazen. Wat een verrukking. Er is niets zo moeilijk als helder en direct schrijven, en jij laat zien wat er kan gebeuren wanneer iemand die kunst verstaat. Ik zal het niet alleen al m’n vrienden aanraden maar ook alle (aspirant)schrijvers die zich verschuilen achter mooischrijverij (of dat nu uit onmacht, onkunde of onzekerheid is). Ik heb het boek inmiddels uit maar sluit niet uit dat ik het er binnenkort nog eens bij pak.

Elke Geurts

‘Zo wordt ons langzaam duidelijk dat het hard werken is, een boek schrijven en alles wat daarbij hoort. Die redacteur zei: Het is metselen met ongelijke stenen. Dat heb ik onthouden. Probeer dan maar eens een net recht muurtje te bouwen.’ Dat heb jij gedaan. En hoe. Je hebt nette rechte muurtjes gebouwd. En toen – uit alle ongelijke stenen die je had, en een heleboel parels en diamanten, – een heel nieuwe wereld opgetrokken en die met ons gedeeld. De wereld van Mar en Frankie en Willem en Murakami. De wereld van de stad en het platteland. Het verschil tussen geven en nemen. Delen en vasthouden. De put en het meer. Ik bewonder jou enorm om je geweldige vakwerk.

Frans Pollux

Sjiek boek. Slim, subtiel en ontroerend. Heel af en toe komt de thrillerauteur zich bemoeien met de literatuur.

Marjoleine Oppenheim

Prachtig boek.

Arjan Visser

Goed verhaal. Mooi opgebouwd ook.

Nick Klaessens

Geheel volgens verwachting genoten van weer een Van Mersbergen.

Hedwig Selles

Wat heb je een prachtig boek geschreven. Als ik het lees is het wonderlijk gebabbel, gevaarlijk gebabbel en zwaar en licht tegelijk. Dit boek verdient alle prijzen die er zijn.

Julien Ignatio

Ik voel steeds die genegenheid tussen de personages. Bijzonder.

Libris

Een ode aan hard werken en simpel vakmanschap, een beetje mazzel en enorm geluk, trouw aan je omgeving, onbaatzuchtigheid, het ontsnappen aan veiligheid en mooie herinneringen. Zo soepel gecomponeerd dat het groot vakmanschap verraadt. (Jan Peter Prenger)

Athenaeum

‘Er staat een Chinees voor de cafetaria,’ opent Jan van Mersbergen in De onverwachte rijkdom van Altena. Daarmee is de toon gezet. Aan de hand van Marlies wordt de lezer door een legpuzzel van verhalen en mysteries geleid. Ze vertelt hoe haar man Frank en zoon Willem thuis in Altena, door de straat rijden, als ‘die Chinees’ ineens opduikt. Hij komt met het bericht dat Rochat overleden is: de man die om onbekende redenen een hek om het meer liet plaatsen en daarmee de jeugd van Altena een favoriete hangplaats afnam.
N.B. De onverwachte rijkdom van Altena is een van de zomerboeken van Athenaeum Haarlem. Lees bij ons ook een fragment uit de roman.
Marlies (‘maar ze noemen me mijn hele leven al Mar’) komt erachter dat het geen Chinees, maar een Japanner betreft, als Eveline, de dochter van Rochat, dat vertelt op de begrafenis van haar vader. Rochat heeft lang geleden Japan bezocht, maar niemand lijkt precies te weten wat zijn relatie tot ‘de Japanner’ is, die Van Mersbergen de naam Murakami gaf. Naast de naam, heeft hij hem ook enkele dichterlijke kwaliteiten van zijn schrijvende naamgenoot meegegeven. ‘A lake is like a heart. You never know what’s at the bottom,’ laat hij hem bijvoorbeeld zeggen. En het meer is waar Murukami naar op zoek is. Hoewel Frank niet kan wachten om ‘de Japanner’ na de begrafenis op een treinstation te droppen, raakt fervent puzzelaarster Marlies steeds meer geïntrigeerd.
‘Ik hoor iets anders dan Frank. Ik hoor een mysterie, zoals bij zijn naamgenoot in zijn boeken. (…) Frankie gaat harder rijden. Die moet geen mysteries. Naar de trein met die man en houdoe, bedankt.’
Langzaam maar zeker verandert de sfeer. Het lijkt alsof Marlies gezellig tegen je aan kletst, maar al lezende dringt het tot je door dat er een minder gezellige onderlaag is. Die van onderlinge verhoudingen in de gemeente Altena. Van Mersbergen werkt subtiel naar een verrassend einde toe. (Jessica Kroskinski)

Koops Venlo

Ik moet eerlijk opbiechten dat ik dacht dat dit nieuwe werk in Griekenland zou afspelen. De kaft van het boek is nogal blauw wit en als je dan in gedachten de plaatsnaam Altena op dezelfde manier beklemtoont als Athene dan is het toch even een verrassing dat het een klein dorpje in de buurt van de Biesbosch blijkt te zijn. (…) Van Mersbergen ontving voor zijn laatste nieuwe werk zeer veel lovende kritieken, onder andere vijf sterren van het NRC. En dat is hem gegund want De onverwachte rijkdom van Altena is een heerlijke roman, in de zeer herkenbare stijl van Van Mersbergen. Wat doe je als je opeens een zeer onverwachte rijkdom ten deel valt. Zelf houden of delen. Je moet het boek lezen om er achter te komen. En dat is geen moeten, dat is mogen. Aanrader. (Rogier Knipscheer)

Post Scriptum Schiedam

Soms kunnen grote dingen heel klein beginnen. Als tuinier en tuinontwerper Frank met zijn zoontje op een snikhete dag in de verlaten dorpsstraat een Oosters uitziende heer zien, is dat het begin van een reeks gebeurtenissen die hun leven en dat van Franks vrouw Marlies op zijn kop zet. Het draait allemaal om een meer dat dertig jaar geleden door de toenmalige eigenaar afgesloten werd. Dat maakte een einde aan een lange reeks van heerlijke zomers aan dat meer voor het gehele dorp. Nu is die eigenaar overleden en zullen Frank en Marlies zijn geheimen leren kennen. Kunnen ze die voor zichzelf houden of moeten ze het met de gemeenschap delen?
Rond dit verhaal heeft Jan van Mersbergen een roman gevlochten vol van prachtige formuleringen, waarbij je al lezer ook gedreven wordt door de vraag: wat is er nu eigenlijk aan de hand? Maar ook de terugblik om de mooie zomers van vroeger, die nooit leken op te houden, is goed weergegeven. Je gaat als lezer verlangen naar het leven buiten de randstad, in een dorp waar de mensen weinig woorden gebruiken, maar waar dat niets zegt over hun gedachten en drijfveren. Een nieuw genre: de polderroman.
Een prachtig verhaal over hoe je ermee om kan gaan als je leven opeens onherroepelijk verandert. (Gerben de Bruijn)

Athenaeum Haarlem

De wereld van Marlies is Altena, een dorpje in Brabant. Mar vertelt, alsof ze tegen je aan kletst, over haar relatie met man en kind, haar plek in de gemeenschap. Ze is een hele normale vrouw. Ze woont daar in dat dorp en houdt haar leventje gaande. Haar hart op de juiste plek en haar gevoelens op orde, zo lijkt het. En dan gebeurt er iets in het dorp, worden oude pijnen opgerakeld en moeten er keuzes voor de toekomst gemaakt… Echt een heel fijn boek, klein en sympathiek en met een extra laagje. Dus als je het uit hebt blijf je toch enigszins verwonderd achter…

Rebers Zevenaar

Schitterend verhaal! Ik heb het met ontzettend veel plezier gelezen. (Ferry Visser)

den Boer Baarn

Fijn verhaal! (Gerda Aukes)

Blokker Heemstede

De onverwachte rijkdom van Altena is een geweldig boek! (Arno Koek)

’t Spui Vlissingen

Prachtig boek. Wij zijn het volledig eens met NRC, wat een heerlijk boek heb je afgeleverd en wat een eer dat je er bij ons over kwam vertellen! #vijfsterrenroman (Margreet de Haan / DWDD)

de Nieuwe Boekhandel Amsterdam

Ik las De onverwachte rijkdom van Altena in één dag uit! Kraakhelder verhaal. En eindelijk eens een boek waarin alles wél goed gaat (of toch niet?), met een lekkere spanningsboog en ook een mooie boodschap. Als er weer gestemd mag worden voor de Boekhandelsprijs, dan weet ik het al! (Monique Burger)

de Omslag Delft

Wat een waanzinnig goed en spannend boek! Spannend en roerend en zó mooi van stijl. Geniaal gevonden uitgangspunt, die cryptogrammen. Ik ben ervan overtuigd dat het heel snel in de landelijke top tien zal staan. (Trude Gerritsma)

Marjolein van Doorn

Uit. Sodeju. Alweer een fantastische van Mersbergen.

Moontje

Een meeslepende en goed geschreven roman met veel diepgang. AANRADER!

Lydia Jumelet

Een pareltje, ik lees het in één ruk uit, complimenten.

boekentips van mevrouw bakker

Een intrigerende roman met een duidelijke boodschap, die voor veel lezers wel een eye-opener zal zijn. De mooi uitgewerkte personages en het onverwachte plot maakten de roman voor mij een feestje om te lezen!

Jan van Dalen

Heerlijk boek ! Over ‘ons’ eiland en een gedeelte van mijn jeugd.

Hans de Clercq

Mooi eenvoudige & eenvoudig mooie roman die de lezer meesleurt in de even alledaagse als wonderlijke gebeurtenissen binnen de microkosmos van een piepklein dorpje in rivierengebied. Pareltje voor in de zomerzon.

André

Citaat: ‘Toen hij nog voetbalde had hij ooit een trainer die moeilijke woorden riep vanuit de dug-out. Als ze een voorsprong verdedigden stonden riep hij: Consolideren.
Frank werd er gek van. Hij liep zo midden in de wedstrijd naar de zijlijn en zei tegen de trainer: Wilt u geen woorden zeggen van meer dan twee lettergrepen?
De trainer was slim en vroeg direct: En lettergrepen dan?
Frank was nog slimmer, die zei: Dat zijn twee woorden, meneer de trainer: letter en grepen.
Dat is het verschil tussen ons: taal is voor mij een spel, hem zit het in de weg.’
Review: Eén van de Nederlandstalige boeken dat me een opdoffer van jewelste verkocht was Morgen zijn we in Pamplona uit 2007 van Jan van Mersbergen. Daarin werd een in een sobere taal zo een aangrijpend maar ook keihard manportret geschetst dat ik er na al die jaren nog steeds niet goed van ben. In zijn zesde, Naar de overkant van de nacht (2011), dat bekroond werd met de BNG Literatuurprijs, volgden we een eenzame drinker tijdens de carnavalsnacht. Weer lazen we over zo’n outcast, die beetje bij beetje z’n tragische levensgeschiedenis prijsgaf. In De laatste ontsnapping confronteert de auteur ons opnieuw met een eenzame man, Ivan, die een land in oorlog in Oost-Europa ontvluchtte en weinig bagage maar ook een geheim meebracht. Er is een naamloze verteller die net ontslagen is, hij heeft een zoon van tien en een iets jongere dochter.
Jan van Mersbergen (1971) heeft een ongelooflijk talent om heel gedreven eenzame, zwijgzame mannen te portretteren, die zich meestal door een anonieme verteller laten vertegenwoordigen.
In De onverwachte rijkdom van Altena heeft een vrouw, Mar geheten, het hoogste woord. Ze is getrouwd met de zwijgzame polderjongen Frankie, en ze hebben een gehandicapte zoon Willem, die een probleem heeft met zijn benen . Mar zit in de zorg maar daar horen we haar nauwelijks over, ze praat vooral over het werk van haar man, die vijvers aanlegt in de omgeving van het half-verzonnen dorp Altena, waar ze allebei geworteld zijn. Vroeger was daar een meertje, aan de rand waarvan ze elkaar hebben leren kennen, een heerlijke plek om te zwemmen en te spelen, maar eigenaar Rochat zette er een hek omheen en sloot het af: weg paradijs! Als Rochat sterft, duikt zijn dochter Eef op, een schrijfster die het zaakje geërfd heeft maar het beheer ervan aan haar vroegere vriendin Mar en haar man (ex-vriendje van Eef) overlaat. Die komen erachter dat zich in het meer een schat bevindt, waarmee ze de peperdure operatie van hun zoon Willem kunnen betalen. Mar verwoordt de typische gevoelens van kleine gemeenschappen. Zo’n klein, overzichtelijk groepje mensen geeft Van Mersbergen de kans hun diverse trekjes goed uit te lichten: stille Frankie, praatgrage Mar, dappere Willem, wereldse Eef, maar het verhaal begint met een mysterieuze Japanse gast, nota bene Murakami geheten. Natuurlijk is die naam geen toeval, het verhaal heeft wel een ietwat MuraKami-achtigesfeer.
Ieder hoofdstuk van het boek begint met een cryptogram dat Mar oplost, opgaven die staan voor de levensraadsels op ons pad. Door songteksten te citeren, Japanse spreuken door zijn verhaal te roeren en oude mythische verhalen te vertellen, geeft Jan van Mersbergen als het ware richting aan de feiten waar het allemaal om draait en die Mar, een vrouw van een jaar of vijftig, gedurende de hele roman in een lange voortkabbelende monoloog haarfijn uit de doeken doet. In Jan van Mersbergens nieuwe roman komen zijn vertrouwde thema’s, zoals het dorp versus de stad, in versterkte manier naar voren, dat levert eenzaamheid maar ook samenhorigheid op. En dat levert weer eens een voltreffer van een boek op, dat ik echt van harte aanbeveel.

Jelmer Soes

Sterk portret van een vrouw, een gezin, een gemeenschap en de zoektocht naar verbinding in de moderne tijd.

Elbert Grift

Een heerlijk boekje met een zekere spanning, wat doet de geheimzinnige Chinees (of is het een Japanner) in Altena na het overlijden van Rochat. Lees dit boekje, het is een pareltje. Ik heb er van genoten in ieder geval.
Heel bijzonder is het aanduiden van de hoofdstukken middels cryptogrammen en de rode draad die door het boek heen sijpelt in de persoon van de beeldschone zangeres Sade.

Karen Ephraim

In één dag uit. Prachtig! Echt heel mooi. Duurt even voor ik weer aan een nieuw boek kan beginnen…

Martijn Nicolaas

Jan van Mersbergen heeft een positief en lief boek geschreven dat beslist niet zweverig of zoet is. Het gezin van Marlies krijgt door de dood van een dorpsgenoot opeens het beheer van het meertje (de Put) en vindt daarin een schat. Wat gaan ze daar mee doen? Delen of voor zichzelf houden? En hoe beslis je dat? Marlies houdt van cryptogrammen en van de muziek van Sade en de cryptische beschrijvingen en teksten van Sade geven commentaar op het verhaal, dat uiteindelijk heel talig en poëtisch is maar nergens overdreven of barok. Als het verhaal uit is, heb je een glimlach op je gezicht.

Jan Koster

Ook Jan van Mersbergen behoort tot de grote groep Nederlandse auteurs die ik van naam ken maar van wie ik tot voor kort niets had gelezen. Hetzelfde geldt voor de onder pseudoniem Frederik Baas gepubliceerde boeken. Tijd is schaars, je moet keuzes maken, et cetera. Naar aanleiding van de positieve ontvangst van De onverwachte rijkdom van Altena moest het er maar eens van komen. En ik heb er geen seconde spijt van gehad.
Het is niet alleen die opbouw die van De onverwachte rijkdom van Altena een intrigerend boek maken. Het zijn ook de contrasten, hoewel die niet erg opvallend worden uitvergroot. Het opvallendste is dat tussen het platteland en de stad. Zonder het al te expliciet te benoemen, zonder morele oordelen te vellen, proef je waarnaar de voorkeur van de auteur uitgaat. Op persoonlijk niveau is het contrast tussen Mar en Eveline interessant. Mar is provinciaals gebleven, Eveline is een meer mondain type, schrijfster. Grappig trouwens hoe zij naar elkaar kijken: Mar ziet op tegen Eveline vanwege haar ‘status’, Eveline zou zich graag het taalgebruik van Mar eigen willen maken om dat in haar boeken te kunnen verwerken.
Het verhaal wordt rustig gebracht in niet al te hoogdravende bewoordingen, perfect passend bij de vertelster, Mar. De onverwachte rijkdom van Altena bezorgt de hoofdpersonen een vorm van geluk die je eigenlijk alleen in sprookjes ziet gebeuren. Dat sprookjesachtige houdt Jan van Mersbergen tot het einde toe vol, daarbij de vraag openlatend hoe lang hen dat geluk beschoren zal blijven.

anja van kessel

Las een goed en ik zou bijna zeggen lief boek. Over wat er kan groeien op onverwachte plaatsen, als je het de kans geeft.

Eus Wijnhoven

Dan verandert op slag hun toekomst: een leven zonder financiële zorgen en misschien zelfs de gelegenheid Willem te laten opereren. Eén ding blijft echter knagen: moeten zij hun plots verworven rijkdom delen of houden zij die voor zichzelf? Moet Marlies niet gewoon de straf aanvaarden die God haar heeft toebedeeld?
De onverwachte rijkdom van Altena is geschreven in krachtige korte zinnen, of zoals Marlies stelt: ‘Eigenlijk wil ze (EW: Eveline) schrijven zoals de mensen hier praten, zoals we nu aan dit tafeltje zitten, hoe we kijken en van die korte woorden zeggen als Welk? En Hoe bedoel je? In plaats van Wat zeg je?’ Overal klinkt de muziek van Sade Adu in het hoofd van Marlies: My love is wider than Victoria Lake. Van Mersbergen geeft ieder hoofdstuk de opgave uit een cryptogram mee. Of je wilt of niet, je probeert als lezer het gewenste woord te vinden. Als voorproefje de volgende: Deze Italiaanse auto is Grieks. Dit is een makkelijke, maar er staan ook zeer lastige in. Die cryptische hoofdstuktitels zijn een goede vondst en sluiten mooi aan op de uitspraken en Aziatische fabels van die rare Japanse snuiter.
Ooit schreef Van Mersbergen me naar aanleiding van een recensie: ‘Een boek dat tegenvalt, heeft met verwachtingen te maken.’ Mijn verwachtingen van deze roman waren hooggespannen, mede dankzij lovende recensies. Die verwachtingen zijn helemaal uitgekomen! ****

Peter Bogert

Vanochtend De onverwachte rijkdom van Altena van Jan van Mersbergen uitgelezen. Prachtig boek, bij vlagen herkenbaar, maar het belangrijkste is dat het je beetpakt en gaandeweg loslaat om je eigen weg te vinden. Heel mooi, wederom. ****

Gonny Gaakeer

De onverwachte rijkdom van Altena is een fijn boek!

Bart Hajo

Een pareltje van een roman
De titel doet vermoeden dat het een doktersroman is, maar het boek is beter dan dat. Veel beter. Het gaat over een klein gezin in een klein dorp, waarbij de karakters letterlijk en figuurlijk goed uit de klei komen. Ondanks dat het een ‘klein’ verhaal is gaat het niet benauwen. En ondanks dat er een aantal grote dingen gebeuren, weet het verhaal toch klein te blijven. En dat is best wel knap gedaan. De vertelvorm verward een klein beetje maar maakt ook erg nieuwsgierig. Al met al een boek dat zich laat lezen als een fijne autorit met een bevredigend einde.

Dirk Jan Dokman

Het werkelijk geweldige boek van Jan van Mersbergen uitgelezen. Over stad en platteland, over dromen en werkelijkheid maar voor mij vooral over de streek waar ik opgegroeid ben, Altena. Over de mensen die er wonen, over de afgraving, de Put, waar ik een paar keer per week heenging. Prachtig, meesterwerk van mijn oude klasgenoot.

Carla Doppegieter

31 maart jl. was ik bij een lezing van Jan bij boekhandel t Spui in Vlissingen. Hij vertelde daar over zijn boek De onverwachte rijkdom van Altena. Was echt een leuke middag. Heb daar uiteraard het boek gekocht en laten signeren. Ik heb t gisteren uitgelezen en wil even laten weten dat ik ervan genoten heb. Wat een heerlijk boek ! Dankjewel Jan en de uitgeverij voor deze fijne leeservaring. Voornemens meer van hem te gaan lezen. Een positief bericht in deze vaak boze wereld!

Trea Scholten

Feelgood verhaal? Parodie op Gooische vrouwen? Sprookje? Dat is het allemaal ook. Maar vooral een knettergoed verhaal van Jan van Mersbergen over delen over iets doen voor jezelf of voor een ander. En als je het uit hebt, wil je weer opnieuw lezen. #aanrader

Gijsbert van der Beek (Altena College)

Een prachtig boek! Omdat ik ook uit deze streek kom, zat er zowel geografisch als qua mentaliteit van de mensen veel herkenning in. Dat maakt het extra boeiend. Maar ook zonder die extra is het een rijk boek. Erg goed geschreven, de aandacht verslapte nooit bij mij. De titels met de cryptogrammen vond ik goed gevonden en triggerden telkens om mee te denken met het verhaal. De denk- en praatwereld van Mar komen echt en doorleefd over, geen poeha (want dat hoort inderdaad niet bij deze streek), maar gewoon en tegelijk bijzonder. Inderdaad, ook dat is een onverwachte rijkdom. En een hoop om over na te denken in een wereld waarin het alleen maar om ‘meer, meer, meer’ lijkt te gaan en om ‘ik, ik, ik’. En ook zoiets als: ‘Heb je wel in de gaten welke parels er op de bodem van je eigen hart liggen?’

Dienke Daal

Goed geschreven en meeslepend!

Elle Lepoutre

Ik heb het ook gelezen en vond het erg mooi. De sfeer die je neerzet met het dorp en de put is heel sterk.

Hannie Visser-Kieboom

In het boek wordt de tegenstelling tussen stad en platteland, tussen Amsterdam en Altena nog eens uitvergroot door de beelden en zinnen die Van Mersbergen gebruikt in zijn boek. Over Amsterdam, over de uitgeverij waar alleen knappe blondines werken die om vier uur aan de borrel gaan met hun collega’s. Met als schril contrast Frankie, de hardwerkende man uit Altena die vijvers aanlegt en fonteinen repareert.
Wie iets meer weet van de achtergrond van romanschrijver Jan van Mersbergen zal zijn laatste boek De onverwachte rijkdom van Altena met een andere blik lezen. Maar ook inwoners van Altena zelf zullen bij het lezen van de roman steeds stuiten op passages die vragen oproepen. Toch is de thematiek van het boek universeel, zeker in een tijd van eindeloze debatten of CEO’s zichzelf steeds rijkelijk mogen belonen met bonussen versus de ‘hardwerkende’ Nederlanders die moet sappelen. Want mag je rijkdom voor jezelf houden of moet je die juist delen met anderen om werkelijk rijk te worden.? Dat past dan wel weer mooi bij de bijbeltekst ‘Het is zaliger te geven dan te ontvangen’. Mooi, dat de hoofdpersoon Mar in het boek ook die keuze heeft gemaakt. Die boodschap weet Van Mersbergen goed voor het voetlicht te brengen in zijn boek.

Joost-Jan Kool

Mooi boek, heb er van genoten. Ook een bijzonder boek. Vooral die schat, bijna sprookjesachtig, een beetje onrealistisch wellicht, maar dat contrasteert weer mooi met de nuchterheid van de polder.

Susan Kruidhof
De stem van Mar kroop in mijn hoofd merkte ik. Een verteller tegen wie ik steeds wat terug wilde zeggen, een mooi effect.

Jannie Trouwborst

Ik heb vandaag voor het eerst in mijn leven een cryptogram op zitten lossen. Kwam een heel eind. Maar ga nu maar weer verder in De onverwachte rijkdom van Altena. Geslaagd boek!

André Platteel

Prachtig, die woordpuzzels die het verhaal ontregelen en verdiepen. Het is jouw verhaal, en je hebt er controle over. Ik laat me gewillig meevoeren.