juryrapport F. Bordewijk-prijs

De laatste ontsnapping is een met vanzelfsprekende intimiteit geschreven roman waarin twee mannen ontdekken wat het betekent om vader van een tienjarige te zijn. Van Mersbergen toont zich in zijn schitterende zevende roman een meester van het kleine gebaar en de onuitgesproken gedachte.
‘Uiteindelijk portretteert Van Mersbergen steeds mensen die op zoek zijn naar contact,’ schreef de jury. ‘In het boek sluiten een man uit voormalig Joegoslavië en een werkloze kantoorbediende vriendschap via hun tienjarige zoons. Waarbij aangetekend moet worden dat één van de twee mannen later pas ontdekt dat hij vader is.’ Via de naamloze verteller leren we Ivan kennen, een ontsnappingskunstenaar die zich het liefst begeeft in het Amsterdamse nachtleven. De vriendschap tussen hun zoontjes Deedee en Ruben is wat hen bindt. Als Ivan wordt uitgenodigd om aan de Côte d’Azur zijn act op te voeren reizen ze met z’n vieren naar het zuiden, waar vader en zoon elkaar beter leren kennen. ‘Dat gebeurt terloops, in schitterende scènes’.
‘Zoals de titel al aangeeft, wikkelt de plot van De laatste ont­snapping zich af naar een ontknoping die een punt zet achter Ivans escapisme,’ schrijft Jaap Goedegebuure in het begeleidend essay. ‘Hij accepteert het vaderschap en beseft tege­lijkertijd dat hij zich ook tegenover zijn eigen, in Bosnië ach­tergelaten vader als een liefdevolle zoon moet gaan gedragen, hoezeer zijn schuldgevoel hem er ook toe verleidt om telkens weer weg te duiken.’
‘Een echte mannenschrijver,’ noemt Goedegebuure Van Mersbergen, ‘juist vanwege de zo treffend aan de oppervlakte gebrachtehuiver voor nabijheid en intimiteit’. Hij gaat ‘onbekommerd én tegelijk zo ironisch’ om met seksestereotypen, en weet zo ‘door de weerbarstige machoschil heen te breken zonder dat hij daarmee zijn mannen in hun hemd zet’.

Diederik van Dijk, lid van de Eerste Kamer voor de SGP

‘Als je overal voor wegloopt, ben je altijd vrij.’ Dit treffende zinnetje las ik onlangs in de roman De laatste ontsnapping van Jan van Mersbergen. Die roman laat zien dat echte vrijheid alles te maken heeft met verbondenheid, toewijding en verworteling. Grenzeloze vrijheid levert verlies en ontbinding op.

Theo Hakkert

Over de AKO Literatuurprijs: ‘Sla de Toplijst maar over. En geef de prijs meteen aan Jan van Mersbergen.’

Volkskrant

Voor veel schrijvers geldt dat ze zichzelf definiëren met iedere roman die ze schrijven. Voor Jan van Mersbergen lijkt dit dubbel en dwars op te gaan. Zijn personages ontwikkelen zich in het spoor van hun voorgangers, uit vorige romans. Op deze manier ontstaat er een steeds krachtiger beeld van een bepaalde figuur met almaar scherper wordende karaktertrekken. Zou je kort willen zijn, dan zou je Van Mersbergens schrijverschap een vervolgstudie van een karakter kunnen noemen. Natuurlijk is er meer; die zachtmoedige verteltrant, die lichtheid in stijl, en paradoxaal genoeg de inhoudelijke gerichtheid op communicatie, maar in de allereerste plaats is Van Mersbergen, op haast Anton Corbijn-achtige manier, de auteur van het mannenportret. Hard en loeischerp waardoor je alles ziet. (Daniëlle Serdijn)

NRC

Als Jan van Mersbergen een roman De laatste ontsnapping noemt, zou je kunnen denken dat het ook meteen zijn laatste roman zal zijn. Want de ontsnapping is al zeven boeken lang het hoofdthema in Van Mersbergens werk. Van zijn zich in de polder afspelende eerste romans tot zijn twee beste boeken: de magistrale boksersroman Morgen zijn we in Pamplona (2007) en het unieke carnavalsverhaal Naar de overkant van de nacht (2011), dat de nu 42-jarige auteur terecht de BNG Nieuwe Literatuurprijs opleverde. Altijd volgen we mannen op de vlucht. Die mannen van Van Mersbergen zijn zeer man-achtige mannen. Niet dat ze geen gevoelens hebben, maar erover praten vinden ze een beetje overdreven. Ze lijken geschapen om te zwijgen. Is bij de meeste schrijvers – en het gros van de mensen – zwijgen in eerste instantie de afwezigheid van taal, een gebrek aan communicatie, bij Van Mersbergen voltrekt alles wat er werkelijk toe doet zich zonder woorden.
Zie de sleutelscène van De laatste ontsnapping, waarin een vader en zijn tienjarige zoon elkaar voor het eerst ontmoeten, in de marge van een karateles. Man en jongen weten met moeite een paar korte zinnen uit te wisselen, zo informeert het kind naar de leeftijd van de man: ‘Het was alsof hij die vraag voorbereid had, zo van: als ik hem zie moet ik mijn vader vragen hoe oud hij is. Dan heb ik in ieder geval wat te vragen.’ Na een handvol zinnen hebben de twee niets meer te zeggen. Van Mersbergen schrijft: ‘Weer keken ze elkaar aan. Ze zouden een uur onafgebroken naar elkaar kunnen kijken, langer nog.’ Of: hoe een mens een brok in zijn keel kan krijgen door een doodeenvoudige zin. (…)
In de levensechte weergave van de hitsige dronkemanstochten grijpt Van Mersbergen terug op wat hij in Naar de overkant van de nacht al bewees te kunnen: zijn lezers meevoeren in de roes van de hoofdpersoon. Waar dat verlangen in Van Mersbergens vorige roman tot een (alcoholische) eenheid maakte, is het in De laatste ontsnapping maar een van de bouwstenen. Er is ook de aan verliefdheid grenzende fascinatie van de verteller voor zijn nieuwe vriend, de aftastende aanhankelijkheid tussen de vader en de zoon die elkaar niet kennen, de spanning rondom de ontsnappingsact, de vertrouwelijkheid van de kinderen en de heimwee van Ivan naar zijn geboortegrond. (…)
Bijvoorbeeld de scènes waarin de jongens moppen vertellen: ‘Wat is de overeenkomst tussen de woestijn en je billen?’ Het antwoord: cactussen. ‘De jongens lachten heel hard en ik waarschijnlijk ook, maar Ivan begreep het niet. Dit soort dingen in onze taal, die kon hij niet volgen. Deedee legde uit: Kak, tussen. Heel duidelijk zei hij het, en Ivan glimlachte, maar ik zag dat hij het nog steeds niet doorhad.’ De schoonheid van de passage zit in de kleine toevoegingen, het ‘ik waarschijnlijk ook’ en vooral het ‘heel duidelijk’, waaruit de hele onwennige liefde van de zoon voor zijn nieuwverworven vader oprijst. Want een gewone vader is het niet, natuurlijk. Hij leent zich voor bewondering door zijn stoere voorkomen, maar hij is ook een buitenstaander die zijn zoon nodig heeft om een mop uitgelegd te krijgen. Er volgen meer moppen, met groeiend medelijden van de jongens voor Ivan, die ze maar niet weet te vatten.
Van Mersbergen grossiert in dat soort scènes, waarin kleine gebaren en onuitgesproken gedachten je zomaar de adem benemen. Zoals die waarin de vaders en zonen staan te vliegeren aan de Middellandse Zee (het water dat naar Ivans geboortegrond leidt) en de ex-Joegoslaaf met een al dan niet opzettelijke ruk het touw doet breken. De vlieger stort in zee. Weg symbolische band met vroeger. Er wordt niets over gezegd, maar de tijd staat even stil. (Arjen Fortuin)

Tubantia

De laatste ontsnapping, de weergaloze nieuwe roman van Jan van Mersbergen, is in alle lagen die de roman telt uitstekend. De hogeschool van het schrijven past perfect bij een aards, eenvoudig, aangrijpend verhaal over vaders en zonen, vriendschap en loyaliteit, over een mannenwereld die van weinig woorden aan elkaar hangt en waarin een blik van verstandhouding volstaat.
Het stilistisch hoogtepunt van de roman is het hoofdstuk ‘Ik wist wel dat je hem zou smeren’, waarin de verteller kennismaakt met een vriend van Ivan die als tekenaar zijn kostje bij elkaar sprokkelt op het Leidseplein. Hij is een man van helemaal geen woorden, een tekenaar tekent nu eenmaal. En wat hij tekent is het verhaal van Ivans jeugd, wat dan via de verteller door Jan van Mersbergen zo tot in detail wordt opgeschreven dat de tekenaar er wel tien schetsboeken voor nodig moet hebben gehad. Beelden in woorden vervat, beelden die taal worden – wat is dit mooi gedaan. In een roman die vrijwel alles wat de laatste tijd aan Nederlandse literatuur is verschenen in de schaduw stelt. (Theo Hakkert)

Parool

In de zevende roman van Jan van Mersbergen worden twee en misschien wel meer verhalen verteld, maar uiteindelijk gaat het om één ding: de liefde tussen een vader en zijn kind. Dat klinkt misschien wel erg zoetelijk, maar in die valkuil trapt Van Mersbergen niet. Daar brengt hij dit verhaal te subtiel voor. Bovendien wordt De laatste ontsnapping vanuit een bijzonder vernuftig perspectief verteld. (…) De spanning neemt toe en het slot van De laatste ontsnapping is verrassend en ontroerend. Van Mersbergen schrijft in dit boek over het algemeen erg fraai. Knap schakelt hij tussen heden en verleden, zoals bijvoorbeeld in deze sfeervolle passage: ‘Vanuit het oosten kwam een tram me tegemoet. Heel langzaam naderden de lichten van de tram en de lichten van de auto’s die ook de brug over kwamen draaiden langs me de weg op en de sneeuw smolt op het zwarte asfalt alsof het de laatste dag van de winter was, van het donker, van de kou, en nu lijkt dat allemaal precies te kloppen en we razen door de lucht en de wolken zijn verdwenen en straks zitten we in de warmte, in de zon.’ In één mooie lange zin worden twee seizoenen aan elkaar geklonken, zoals in De laatste ontsnapping de levensverhalen van Ivan en de verteller geraffineerd met elkaar in verband worden gebracht. Deze roman is met zorg en liefde geschreven. Dat merk je aan alles. (Arie Storm)

Friesch Dagblad

De laatste ontsnapping zit vol ideeën en intrigerende psychische observaties, maar wat je vooral meeneemt in het avontuur van deze twee vaders is Van Mersbergens schrijfstijl. Het is lastig om dit exact te typeren, maar je zou kunnen zeggen dat de taal een sfeer ademt van aarzelend zoeken; het is tasten met beelden en woorden.
Tegen de achtergrond van vrijkomen na binding speelt een meer beschouwelijke vraag: Hoe kun je werkelijk vrij en ongebonden zijn? In deze vertelling tast Van Mersbergen naar het reliëf van de vrijheid. Wat houdt vrijheid in? Alleen ongebondenheid? Kiezen voor jezelf en een lastig keurslijf achter je laten? Het is echter de vraag welke kwaliteit het leven kan beschouwen als je je welbewust losmaakt uit vitale verbanden. De roman is geen pleidooi voor het inleveren van je persoonlijke vrijheid, maar is wel een kritische kanttekening bij de ondoordachte retoriek die vaak opduikt als mensen over vrijheid spreken. Wat dan te berde wordt gebracht zit meestal in de sfeer van hoogst authentieke verlangens, die nooit gedwarsboomd mogen worden, want dat zou ‘terreur’ zijn, jegens onszelf en anderen.
Wat onzichtbaar blijft in die voorstelling van zaken is de wederkerigheid tussen mensen, die berust op de natuurlijke samenhang tussen vrijheid en gebondenheid. In het geval van deze roman gaat het dan om vaderschap, dat een appèl doet op menselijkheid. Als dit appèl verbleekt, blijkt vrijheid verraderlijke kanten te hebben die je ‘minder mens’ maken. (…) Van Mersbergens roman cirkelt om vaderschap en om de ervaring van vervulling van ons fragiele bestaan. Hoe vind je die? Niet door een type vrijheid dat je losmaakt van alles, maar door de ontmoeting: als vader met je zoon. Dat is persoonlijk en concreet.
Er huist ook een moreel dilemma in: verantwoordelijkheid. Op driekwart van de roman duikt een Bijbeltekst op: ‘Nu kijken we nog in een wazige spiegel / maar straks staan we oog in oog.’ Zo concreet maakt Van Mersbergen het: vaderschap en menszijn, dat is de moed om oog in oog te staan. (Tjerk de Reus)

Leestafel

Jan van Mersbergen schrijft prachtige gevoelvolle verhalen, waarbij de lezer niet met overbodige details vermoeid wordt. Als je geneigd bent mooie zinnen en rake typeringen te noteren, dan ben je bij Jan van Mersbergen druk: al vanaf de eerste bladzijde. Gewoon maar genieten dus, zou ik zeggen: genieten van een prachtig verhaal. En vergeet niet te letten op de titels van de hoofdstukken!

Tzum / De bibliotheek

Van Mersbergen beschrijft op heel invoelende wijze de verhouding van vaders met kinderen. Hij speelt droogjes op het sentiment, weet door het klein te houden de weg te vinden recht naar het ouderhart. Is het niet geweldig hoe vastberaden een jongetje van tien kan zijn. Iemand die het nummer van zijn vader aan de telefoon van zijn moeder weet te ontfutselen en eenvoudigweg belt. Simpel, direct.
De laatste ontsnapping is een roman vol met (spiegel)reflecties. Ivan besluit om op te houden met zijn act in de nachtclub, met het zuipen en met de veelwijverij. Door de jongen wordt hij in zekere zin op de feiten uit zijn verleden gedrukt. Demonen die hij altijd zorgvuldig heeft weten te knevelen, bevrijden zich luidruchtig van hun ketenen. Hij heeft niet alleen zijn ouders achtergelaten, maar ook zijn jongere broer, iemand die tijdens het worstelen nooit aftikte, een moedige muis die wel ten strijde is getrokken in de Balkanoorlog. Met alle gevolgen van dien. Van Mersbergen deelt hier even een enorme mokerslag uit.
De eenentwintig hoofdstukken hebben allemaal een titel meegekregen. Beginnende bij de eerste in de geest van Johan Cruijff: Je hebt pas gevlogen als je geland bent tot en met het poëtische Een bijna onzichtbare glimlach om zijn mond. Samen vormen ze het gedicht van deze roman.
Van Mersbergen heeft de capaciteit om lyrisch te zijn en tegelijk het detail niet uit het oog te verliezen. Het kleine geluid dat ver draagt. Hij is een mozaïeklegger pur sang. Een schrijver die complexe verhoudingen met ogenschijnlijk simpele taal weet te duiden. Als we het leven als een prop papier zien, weet Van Mersbergen het te ontwarren en ons op de kreukels te wijzen. De laatste ontsnapping is zijn beste roman tot nu toe. (Guus Bauer)

De Morgen

In zijn zevende roman schetst Jan van Mersbergen een gevoelig portret van twee mannen die elkaar via hun zonen leren kennen, bevriend raken en ontdekken wat het betekent vader te zijn. (…) Van Mersbergens personages spreken weinig, maar hun hendelingen zeggen genoeg. (…) Het weekend aan de Côte d’Azur markeert een sleutelmoment voor de mannen. Terwijl Ivan de confrontatie aangaat met het verleden moet de verteller zijn belabberde vaderschap onder ogen zien. Hij merkt hoe Ivan en Deedee naar elkaar toe groeien en beseft hoe ver hij van Ruben staat. Wanneer hij dan eindelijk met zijn zoon op het strand zit en niets omhanden heeft, voelt hij zich ‘als een zandkorrel die vecht tegen de branding’. Onbeholpen, maar óók aandoenlijk en herkenbaar. (Annick Vandorpe)

Humo

Ivan is één van de hoofdpersonages van De laatste ontsnapping, en een man zoals er meer rondlopen in de verhalen van Jan van Mersbergen. Het sterke, stille type, maar wel met de mentale wendbaarheid van een jonge hinde. (…) Ivan weet hoe de wereld in elkaar zit, hij zoekt alleen nog naar zijn eigen plaats in het geheel. Wat hij evenwel vindt, is een 10-jarige zoon van wie hij niet wist dat die bestond: Deedee. Als ze daarop samen met Deedees beste vriend Ruben en diens vader naar Zuid-Frankrijk trekken, komt er al snel een vergelijkende studie tussen vaders van. (…) Maar De laatste ontsnapping is, meer dan een verhaal van vaders en zonen, een boek over beweging. Over afscheid en weglopen, maar ook over toenadering zoeken, over jezelf nooit vastgeroest weten. (…) Het vakmanschap van Van Mersbergen staat niet ter discussie. Geen ingewikkelde zinnen, geen vergezochte metaforen. Aan een paar woorden heeft hij genoeg om een complexe gemoedstoestand te beschrijven. Zijn vorige, ‘Naar de overkant van de nacht’, stond een paar jaar geleden op de longlist van de Gouden Boekenuil. De laatste ontsnapping mag daar gerust naast liggen, en zou dus ook tot de twintig beste Nederlandstalige boeken van dit jaar kunnen behoren. (fdv)

De Groene Amsterdammer

De laatste ontsnapping is een typische Van Mersbergen. Als iemand zijn zevende roman schrijft mag je zoiets wel zeggen. Een roman gesteld in koele, klare taal over mannelijke bondgenootschappen tussen knoestige zwijgers en verholen zwelgers. Het zwijgen en het zwelgen zijn overigens onderling uitwisselbaar. Met terugwerkende kracht past mijn aanvankelijke verwarring over de verteller ook helemaal bij dit naar binnen gekeerde pact. De verteller is een zwijger, en kan zich redelijk op de vlakte houden door zich te richten op Ivan, de man die hij leert kennen via het vriendje van zijn zoon. Ivans geschiedenis komt op de voorgrond te staan in deze roman, maar op een getrapte manier vertelt Van Mersbergen een ander drama, namelijk dat van de ik-verteller. (…)
Met zichtbaar genoegen en merkbare ervaring vangt Van Mersbergen opnieuw de door talloze ijskoude jenevers en biertjes gesmeerde vriendschap tussen gewonde dieren. Ivan worstelt met heimwee naar het land waar hij vandaan komt, en pijn om de jongere broer die in het leger verdween. De pijn ligt er bij hem bovenop, in tegenstelling tot de pijn bij de verteller. De laatste voelt zich steeds meer tekortschieten, als vader, als echtgenoot, als werkzaam lid van de maatschappij, en voelt zich ook nog eens vals tegenover het eerlijke lijden van zijn nieuwe vriend.
‘Ivan kletst niet, dat is de kern. Ik kan alles om me heen benoemen, ik kan de krant analyseren en de oorsprong zoeken van de dingen om me heen, een mening formuleren, dat konden mijn collega’s ook en zeker de vader van Eefje was daar goed in, maar van mijn eigen oorsprong en de verbondenheid met anderen wist ik niks. Daarover kon ik net als Ivan alleen maar zwijgen, al deed ik dat nog niet op de juiste manier. Zwijgen omdat je niks weet is anders dan zwijgen juist omdat je het weet.’ Mooie, precieze formuleringen, daar is Van Mersbergen goed in. (…)
Tegelijkertijd is het knap hoe Van Mersbergen laveert tussen gewoonheid en drama, melodrama zelfs. Dat laatste aspect wordt door de schrijver onderstreept door steeds een zinsnede uit een hoofdstuk uit te vergroten tot hoofdstuktitel. Zet je die titels onder elkaar, ‘Ik wist wel dat je zou komen’, ‘Als je overal voor wegloopt ben je vrij’, ‘En nu hoor ik erbij’, ‘Ik mis hem, de schat’, dan heb je bijna een lied van André Hazes. Wat ook weer geheel in stijl is. De personages die De laatste ontsnapping bevolken, barsten in snikken uit als in hun stamkroeg De vlieger wordt gedraaid. Na de nodige jenevertjes. (Marja Pruis)

Trouw

De laatste ontsnapping is een smartlap maar wel een op niveau: goed geschreven en authentiek. (Jann Ruyters)

Cutting Edge / Lage landen lezer

Als het aankomt op het vertellen van een adembenemend verhaal, brengt van Mersbergen veel schrijvers in verlegenheid. Een verhaal heeft aan weinig elementen genoeg om je van je sokken te blazen. Dat bewijst Jan van Mersbergen in De laatste ontsnapping. Twee mannen inspireren elkaar onbewust om hun vaderschap te modelleren. Voor wie het nog niet wist: van Mersbergen is een rasverteller. (…) Van Mersbergen vond een stijl die naadloos past bij het traject dat beide mannen afleggen om vat te krijgen op de relatie tot hun zoon. Zijn stilistische kunde komt bovenal tot uiting in enkele terloopse beschrijvingen die ergens het midden houden tussen laconiek en gortdroog. De vier vliegen op invitatie naar het Zuiden van Frankrijk, waar Ivan zijn ontsnappingsact zal brengen. Alsof je een lijst met een foto in sepia in de hand geduwd krijgt van twee mannen die hun handen laten rusten op de schouders van jonge jongens – een sterke suggestie dat ze elkaars bloed delen. De ene helft van het gezelschap heeft een Slavische kop, de wieg van de twee anderen moet wel verderop in het Westen staan. Naar wat er speelt tussen de vaders en de zonen, en tussen de vaders, heb je het raden, maar hun blik straalt een zinderende intensiteit uit, en dat beeld krijg je niet uit je hoofd. Een begenadigde observator is van Mersbergen. Hij weet wanneer hij moet afdrukken en voelt feilloos de juiste verhouding tussen sluitertijd, diafragma en lichtintensiteit aan. Hij schrijft zelden een zin die je om de poëzie ervan wil herlezen en enkele woorden volstaan om de plot te schetsen, maar als het aankomt op het vertellen van een verhaal dat je na iedere passage meer en meer de adem afsnijdt, brengt hij veel schrijvers van zijn generatie in verlegenheid. (Wim Huyghebaert)

Brabants Dagblad

Van Mersbergen laat net als in zijn vorige boek, het prachtige Naar de overkant van de nacht, een man zien die een catharsis doormaakt. (…) De dialogen zijn kort en puntig. Er wordt niet veel gezegd, op de manier waarop mannen heikele punten bespreken door ze ongenoemd te laten. In zijn observaties is Van Mersbergen precies en ontroerend. (…) Als lezer hou je af en toe je adem in.. Het dollen van de jongens, de worsteling van Ivan met zijn verleden en het vaderland dat hij achter zich liet, het evenwicht dat de verteller zoekt, het komt allemaal grandioos bij elkaar. (Lindy Jense)

Humo

De laatste ontsnapping van Jan van Mersbergen hoort tot de beste Nederlandstalige boeken van het jaar.

Leeuwarder Courant / Woest en ledig

Jan van Mersbergen is een van de meest interessante Nederlandse schrijvers van de 21ste eeuw. Dat had Dagblad van het Noorden, mijn krant, in 2007 ook al kunnen roepen, maar dat jaar vergaten we zijn roman Morgen zijn we in Pamplona te bespreken. De tweede gelegenheid deed zich voor in 2011, na de verschijning van Naar de overkant van de nacht, ook toen schoot het er bij in. Daarom nu, met terugwerkende kracht. (…) In De laatste ontsnapping vertelt Van Mersbergen over twee vaders die met hun zoons een korte vakantie aan de Franse zuidkust doorbrengen. Ze zonnen wat, ze drinken wat en er is een soort feestavond, waar een van de vaders, Ivan, een optreden verzorgt. De volgende dag zijn Ivan en zijn zoon een dagje weg. Net op tijd voor de terugreis keren ze terug.
Aldus samengevat hebben we te maken met een verhaal waarin weinig tot niets gebeurt. Tel daar bij op dat Van Mersbergen (Gorinchem, 1971), net als in zijn vorige boeken, er een sobere schrijfstijl op nahoudt en een laag verteltempo hanteert. Kortom, De laatste ontsnapping biedt niet het geweld en spektakel dat een schrijver hoog in de Bestseller 60 doet belanden.
Toch is de zevende roman van deze schrijver een subliem boek met zinderende momenten. Op de eerste plaats omdat Van Mersbergen waarachtige personages heeft gecreëerd, mannen zonder opsmuk die in zichzelf zijn gekeerd en misschien daardoor over ’n sterk ontwikkeld gevoelsleven beschikken. Op de tweede plaats omdat de afwezigheid van afleiding én het trage tempo de lezer voortstuwt, als kruiend ijs, tot de dooi intreedt. En op de derde plaats omdat een kleine wereld wordt opgeroepen waarin grote dingen gebeuren, bezien vanuit het perspectief van kleine mensen. Niks geen heldendaden, maar vluchtgedrag om te kunnen overleven en vervolgens wroeging die plaats maakt voor een onontkoombare verantwoordelijkheid. Net als in de carnavalsroman ‘Naar de overkant van de nacht’ draait het om compassie, overgave en verlossing.
De laatste ontsnapping heeft zeer veel te bieden, op uiteenlopende niveaus. De sleutelzinnen staan op bladzijde 151, als Van Mersbergen een barman twee regeltjes van een ‘stenciltje’ laat voorlezen: ,,Nu kijken we nog in een wazige spiegel/ maar straks staan we oog in oog.” Het verzwegen vervolg geven we gratis weg: Nu is mijn kennen nog beperkt, maar straks zal ik volledig kennen, zoals ik zelf gekend ben. Ons resten geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde.
Wat een fijn boek weer.

Haarlems Dagblad / Noordhollands Dagblad

Vaders en zonen, de kracht van vriendschap, herinneringen en schuldgevoel, dat zijn de centrale thema’s in de nieuwe roman van Jan van Mersbergen (1971). (…) Terwijl Ivan na zijn ontmoeting met Deedee probeert afstand te nemen van zijn oude leven, maakt de gesettelde verteller een ontwikkeling in omgekeerde richting door. Wederom maakt Van Mersbergen grote indruk met zijn ingehouden, maar uiterst vitale, zinderende proza. (Sonja de Jong)

Tros Nieuwsshow

Jan van Mersbergen is een interessante talentvolle auteur. De laatste ontsnapping is een heel intiem portret van twee vaders en hun zonen. Heel goed geschreven. Het gegeven is heel simpel, de nachtmerrie van elke man: wat doe je wanneer je op een dag een telefoontje krijgt van een tienjarige die zegt: ‘Jij bent mijn vader.’ Een geweldig gegeven. Het gebeurt de hoofdpersoon, Ivan. (…) En het mooie van dit boek is dat het verhaal verteld wordt door de vader van het vriendje. Het is zó ontroerend! Er gebeurt van alles, dat ga ik voor de rest niet vertellen. Ik vind vooral zo goed aan De laatste ontsnapping dat het een vlijmscherm portret van een man is met een geheim, en een verteller die zich spiegelt aan die man. Het is op een heel zachtmoedige verteltoon geschreven. Heel goed! (Ingrid Hoogervorst)

Elsevier

Zwijgzame, stugge mannen met een verrassend rijk gevoelsleven zijn van Mersbergens voornaamste personages. Ook in De laatste ontsnapping weer veel ‘goeie koppen met groeven’. Ivan is uit voormalig-Joegoslavië naar Nederland gevlucht met een gruweldaad op zijn netvlies. Hij leeft van een straatact; ontsnappen van een stoel waarop hij is vastgebonden, terwijl zijn jas in brand staat. Ivan blijkt een tienjarige zoon te hebben, die hem benadert met hulp van zijn vriendje Ruben. Mooi, maar ook een zwakke plek, zo laat de verteller, Rubens vader zien. Tussen hem en Ivan ontwikkelt zich een vriendschap waarin geen woord te veel wordt gesproken en melancholie weggedronken. Prachtig verhaal over vaders en zonen en de angst van ouders dat hun kind iets overkomt. (Irene Start)

BOEK Magazine

De laatste ontsnapping is een echte Van Mersbergen; een verhaal over zwijgzame mannen met hoekige karakters die moeilijk hun gevoelens kunnen uiten en voor wie verbinding geen vanzelfsprekendheidd is. Jan van Mersbergen doet waar hij zo meesterlijk in is: hij houdt het klein en tekent met weinig woorden eenzaten van vlees en bloed, die ontroeren in al hun onbeholpenheid. mooi, heel mooi. (Vivian de Gier)

10 Books from Holland

Jan van Mersbergen’s style – sparse in dialogue, rich in indirect discourse – con­jures up associations with Hemingway. It is the ideal medium in which to tell an emotional tale of diamonds in the rough; of a man torn between domesticity and the wild side of life; of the rootlessness of the modern migrant; of young boys who are wiser than their parents; and ultimately of what it takes to be a good father. The Last Escape echoes the themes of Van Mersber­gen’s earlier novels, but expresses them more powerfully and succinctly than ever before. His seventh novel may well be his best yet.

Cultuur bewust

Hier geen uitgesponnen Spoorloostaferelen van ontroerde familieleden die in elkaars armen vallen. In twee zinnen schetst Van Mersbergen een schurende relatie die gekenmerkt wordt door ontroering, onvermogen en pragmatisme. (…) In De laatste ontsnapping zoekt Van Mersbergen de grenzen van het weglaten op. Hoewel hij daarin soms te ver gaat, slaagt hij er opnieuw in een meeslepend verhaal te vertellen. Een mooie toevoeging aan een sterk oeuvre. (Myrthe Timmers)

Scholieren.com

Jan van Mersbergen is een uitstekende verhalenverteller. Hij zet zijn verhaallijn heel duidelijk neer en hij hanteert een weinig verhullende stijl. Het is een geweldig boek over vaders en zonen, over heimwee en schuld. Van Mersbergen is niet heel uitbundig met metaforen, maar ze heel duidelijk en herkenbaar. (…) Jan van Mersbergen heeft al een aantal fraaie romans op zijn naam staan. (Morgen zijn we in Pamplona, Naar de overkant van de nacht). Vaak zijn bijzondere en nukkige mannen zijn vertellersfiguren. Vrouwen komen niet al te vaak voor en er zijn ook vaak problemen met vaders en kinderen. Dat is niet anders in zijn nieuwste roman. Het vader-zoonmotief komt daar in dubbele zin in voor. Het wordt gekoppeld aan een man die bovendien zijn vaderland heeft verlaten en zich schuldig voelt ten opzichte van zijn eigen ouders. Het is een man die gewend is te ontsnappen en zich niet wil binden aan vrouwen, conventies en vaste verbanden. (Als je overal voor wegloopt ben je altijd vrij). Dat wordt gekoppeld aan het symbolische element van de ontsnappingskunstenaar. De titel suggereert daarbij veel.

NCRV Gids

Jan van Mersbergen is al een bekende naam in literair Nederland. Zorgvuldig bouwt hij een oeuvre op en met elk boek groeit de waardering. Zijn vorige, Naar de overkant van de nacht, over een doorzopen, maar louterende carnavalsnacht, won de BNG Nieuwe Literatuurprijs. En het is nog eens een aardige man ook, al doet het er natuurlijk niet toe. Omdat hij opgroeide in dezelfde, onbekende en onherbergzame polderstreek als ik, Het Land van Heusden en Altena, heb ik een zwak voor hem. Marianne Vos komt er ook vandaan, die heeft op de rechte ruilverkavelingswegen zo hard leren fietsen, altijd tegen de wind in. Die tegenwind zit ook in de boeken van Van Mersbergen. Zijn personages zijn steevast mannen die het niet meezit in het leven. (…) De keurige kantoorman, die opeens ‘vrij’ is, laat zich volledig meeslepen in dit dronken nachtleven. Ja, dan kennen we Van Mersbergen weer, als hij de koortsachtige, eindeloze nachten beschrijft, met droevige seks, heel veel glazen jenever en gemene katers. Dat kan hij als geen ander: je als lezer daarin meevoeren. Je ook de schoonheid ervan te laten ervaren, hoe smerig en afstotelijk ook. Maar er is ook veel tederheid in dit boek. Niet alleen ontstaat er heel voorzichtig een band tussen Deedee en Ivan, ook de verteller ‘ziet’ zijn zoon nu pas. ‘Soms kijk ik naar Ruben als naar een nieuwe telefoon. Mijn vinger gaat voorzichtig over het scherm, ik druk af en toe op een icoontje, kijk wat er gebeurt en ben steeds verrast.’ Van Mersbergens stijl is niet erg vloeiend, maar dat past heel goed bij de personages en hun onvermogen. Als Ivan zijn zoon voor het allereerst ziet, hij is naar een karateles van hem gegaan, zegt Deedee: ‘Ik wist wel dat je zou komen. En zijn vader knikte en uit zijn houding maakte ik op dat hij eigenlijk nog iets wilde zeggen, dat hij blij was hem te zien, of dat hij er volgende week weer zou zijn, of dat Deedee sprekend op zijn broertje leek.’ (Mieke van der Weij)

Volkskrant Magazine

Een man die met zijn handen werkt, dat beeld roept Jan van Mersbergen op. En verdomd, hij is ook een man die met zijn handen werkt. Zijn zeven romans zijn bakstenen, meticuleus gebakken en kaarsrecht. Hij metselt zijn oeuvre. Overigens kan hij je met die bakstenen ook verdomd hard op je ziel slaan. (Henk van Straten)

L1 Cultuurcafé

Van Mersbergen bouwt heel knap op hoe de twee mannen tot elkaar komen en besluiten een reis te gaan maken. Het knapste is dat hij erin slaagt om met die karige stijl heel ontroerend te zijn. Door te spelen met de taal, door te geven en bepaalde dingen te verhullen, en door steeds weer beelden op te roepen. Een heel bijzonder boek. (Guus Benders)

Mijn boekenkast

Opnieuw een bijzonder en ontroerend verhaal: een echte Van Mersbergen dus. Wie het boek voor de tweede maal leest, ontdekt prachtige uitspraken, kleine vooruitwijzingen, melancholische passages. En symbolen die het verhaal (en de titel) ondersteunen. Een leuke opdracht voor leesclubs die op te zoeken. (…) Het is een schrijnend portret geworden van iemand die alles wat hem lief was achter gelaten heeft, gekweld wordt door herinneringen en heimwee, door spijt en berouw, om wie hij achter moest laten en niet redden kon. Die zich na 20 jaar nog steeds een vreemdeling voelt en zich aan niemand meer durft te binden en zijn geheugen het zwijgen probeert op te leggen. Wie dat met zoveel invoelingsvermogen in een spannend verhaal kan vangen, is een groot schrijver!

Recensieweb

Het verhaal dat Jan van Mersbergen (1971) in zijn nieuwste roman De laatste ontsnapping vertelt, is in potentie vertederend. De titel spreekt tot de verbeelding, de titels van de hoofdstukken hebben een poëtische bijklank. Daarbij komt dat ontsnapping een romantisch geconnoteerd thema is, althans in de literatuur en filosofie. Ontsnappen roept vragen op: waaraan ontsnap je, maar vooral ook: hoe ontsnap je? Tegelijkertijd brengt een ontsnapping ook een bepaald schuldgevoel met zich mee. Ontsnappen en schuld zijn nauw aan elkaar verwant. Toch leest De laatste ontsnapping als een vrij onschuldige roman. (…) De scènes die Van Mersbergen neerzet zijn sterk, de plot zit strak in elkaar, maar uiteindelijk staat er weinig op het spel. De laatste ontsnapping staat binnen de traditie van de realistische, bijna naturalistische roman. Een genre dat het goed doet binnen de Nederlandse letteren, en waarin Jan van Mersbergen zich duidelijk thuisvoelt. De laatste ontsnapping fungeert als een stevige bouwsteen binnen het gestaag groeiende oeuvre van de auteur; als je een oeuvre als toonladder beschouwt, dan slaat deze roman zeker geen valse noot aan. De beste passages beschrijven de ontluikende band tussen Ivan, de verloren vader, en Deedee, de zoekende zoon: ‘Ivan gaat door zijn knieën en drukt de jongen tegen zich aan. Twee handen tegen de rug van de jongen, een op zijn schouderblad, een tegen zijn onderrug. Stevig maar toch zacht. Deedee heeft zijn armen om de nek van zijn vader geslagen. Hij drukt zijn voorhoofd tegen zijn schouder.’ (Claudia Zeller)

Zin

In de nieuwe Van Mersbergen wordt een ontsnappingskunstenaar uit het nachtleven van Amsterdam opgebeld door zijn zoon van tien. Van wiens bestaan hij helemaal niet afwist. Fraai!

Ansiel

Eén van de Nederlandstalige boeken dat me een opdoffer van jewelste verkocht was Morgen zijn we in Pamplona uit 2007 van Jan van Mersbergen. Daarin werd een in een sobere taal zo een aangrijpend maar ook keihard mannportret geschetst ik na al die jaren nog steeds niet goed ben. In zijn zesde, Naar de overkant van de nacht, volgden we een eenzame drinker tijdens de carnavalsnacht. Weer lazen we over zo’n outcast, die beetje bij beetje z’n tragische levensgeschiedenis prijsgaf. De laatste ontsnapping beschrijft heel knap de verhouding van vaders met kinderen, ontheemde en vastgeroeste vaders die de saaiheid maar ook de geheimen achter zich willen laten. (André Oyen)

LeesKost

Ontroerend verhaal over een zoon en een vader die elkaar ontdekken. Jan van Mersbergen schrijft prachtige boeken en ook dit is weer een mooi, teder en ingetogen geschreven verhaal. De auteur schrijft geen letter te veel, maar suggereert wel het nodige, wat de lezer zelf moet invullen, zoals de persoonlijkheid van Deedee’s moeder, het huwelijk van de hoofdpersoon en diens vreemdgaan. Een meeslepend, verbazingwekkend en intrigerend boek.(Adrianus)

Boek voor Boek

De laatste ontsnapping is een verhaal dat gaat over menselijke relaties, over verantwoordelijkheden, over de vraag wat nu de werkelijk belangrijke zaken zijn in je leven en over de noodzaak keuzes te maken. Mersbergen focust heel scherp op de hoofdpersonen en op de situaties waarin zij verkeren. Daardoor blijft het verhaal klein, duidelijk en ook heel persoonlijk. Het verleden van Ivan wordt in subtiele doseringen toegelicht, maar dat wat je al vroeg vermoedt maakt het wel spannend. De beide jongens overtuigen in hun spontaniteit, hun directheid en hun twijfels. Tijdens een exclusief optreden van Ivan in Zuid-Frankrijk – dat tevens zijn laatste zal zijn – waarbij de beide jongens en de ik-figuur aanwezig zijn, komt alles samen. Dan merk je hoe goed de roman in elkaar zit, het moet eindigen zoals het eindigt, het kan niet anders. (Peter van der Ploeg)

Gilles van der Loo

Wat een liefde voor je personages en wat laat je ze mooi zien zonder ze uit te leggen. Niks cerebraals, niks mooier dan nodig is. Zojuist las ik De laatste ontsnapping uit. Kapot van, echt heel erg mooi. Je hebt er een fan bij!

Pieter Waterdrinker

Ik heb hier in Moskou bijna je De laatste ontsnapping uit, geweldig!

Michael Berg

Merci @janmersbergen voor een prachtboek! #de laatste ontsnapping

Rick van Leeuwen

Man. Letterlijk druk op mijn borst bij die laatste act van Ivan, en de aanloop daarnaartoe, alsof er een trekband om mijn middenrif werd aangespannen. En hartzeer en buikpijn tijdens de volgende pagina’s, die afstand met zijn zoon, maar daarna ook de ontroering, door die kleine gebaren, de woordjes. Zo invoelbaar allemaal. Kortom, een diepe buiging.

Louis Stiller

Het verhaal greep me naar de strot, kon ik niet meer ophouden te lezen, leefde zo mee, dat ik – als bij een jeugdfilm – Doe Het Niet! of Wacht Nog Even! dacht en zo werd ik helemaal meegezogen in het adembenemende slot en weet ik twee dingen zeker: 1. Het verhaal zelf is de grootste ontsnappingskunstenaar; en 2. Van Mersbergen is een groot, groot schrijver.

Joubert Pignon

‘Wat-Een-Boek-Weer!’

Marten van der Veen

Verantwoordelijkheid, banden durven aangaan en ontdekken wat liefde is. De stijl blijft even ingetogen en direct. Daar hou ik van. Al met al een goed boek natuurlijk. Literair sterk. Een schrijver.

Peter Zantingh

Bijzonder is het perspectief dat Van Mersbergen koos: niet die vader of zijn zoontje is de ik-figuur, maar een andere vader, wiens zoontje de beste vriend is van dat tot voor kort vaderloze jongetje. Zo ontstaat een viertal, waarbij de ik-figuur niet alleen vertelt hoe de andere vader zijn zoon vond (of andersom), maar ook wat hem dat zelf doet realiseren over zíjn vaderschap. Het is een werkelijk prachtig verhaal, subtiel en mannelijk teder. De schoonheid zit ‘m in de stijl, op de details, ontroerend in de kleine dingen. (…) Ook hier kun je veel meer in lezen dan alleen een touwtje dat breekt, maar het is al prachtig op zichzelf. Die beschrijving van de vader en moeder van Ivan: ‘zijn moeder met vlekjes op haar handen’. Ook in de reactie van de jongens die hun vlieger kapot zien gaan kijkt Van Mersbergen naar wat zijn verhaal met het lichaam van zijn personages doet: “hun schouderbladen puntig, hun armen dun”. En het ritme klopt: die lange zin over hoe de vlieger breekt, die korte, wonderschone, simpele zin vlak daarna. ‘Ivan zegt: Hij brak gewoon.’ Het beste boek dat ik dit jaar las.

Marijn Sikken

Ik heb heel bewust heel erg de tijd genomen om van deze roman te genieten, omdat ik hem zo goed vond. Ik heb van iedere bladzijde genoten en ben echt een beetje van de personages gaan houden. Heel knap.

Barry Smit / (2)

Wat een mooi boek. Petje af. / Knap hoe je werkt met de afstand tussen mensen, en de moeite die ze vaak hebben om die goed in te schatten. Chapeau.

Vrouwkje Tuinman

Heel fijn boek, zit nog met de mannen in mijn hoofd.

Andre Platteel

Prachtig. Ik moest eerst even inkomen, boeienkoning, cafés met bizarre optredens, maar in de relatie tussen vader en zoon had je me. De angst voor verlies, zo herkenbaar.

Roman Helinski / (2)

Gave roman. De meeste van de hoofdstukken eindigen werkelijk prachtig. Hoe komt dat toch? Ik zie dat bij meer goede schrijvers. Er klopt voor zover ik in kan schatten veel aan dit boek. De afkomst van Ivan is spannend, de band met zijn thuisland is zo bepalend voor het karakter. Dat vind ik de sterkste literaire ingreep in dit boek, de keuze hiervoor. Gewoon een erg mooi boek. / Van Mersbergen is een meester in veel, o.a. in het sterk laten eindigen van hoofdstukken. Prachtige roman.

Frans Pollux

Wat een mooi boek. Van Mersbergen beheerst de kunst van het in balans houden van een verhaal. En de subtiele manier waarop hij motieven opbouwt, bijvoorbeeld de terugkerende referenties aan Eefjes vader, of de behoefte van de verteller om zijn kinderen te sturen en ze niet vrij te laten – allemaal heel knap gedaan. Héél slim om de herkomst van Ivan niet exact te benoemen. Goed plot, mooie grote thema’s, en ondanks de mannelijkheid van het boek erg ontroerend.

Thomas Heerma van Voss / (2)

Een fijne roman. Tof / Knap gedaan

Ralf Mohren

Oef! Dat was De laatste ontsnapping van @janmersbergen. En nu zit mijn keel dichtgeschroefd. Om te janken zo mooi!

Edward van de Vendel

Ik schrijf over zwijgzame vaders en zonen en las De laatste ontsnapping van Jan v Mersbergen: mooie roman. Over zwijgzame vaders en zonen.

Anton Dautzenberg

De nieuwe Jan van Mersbergen gelezen. Van zijn thematiek (drossende liefde) wordt ik niet echt warm, maar wat kan die jongen prachtig suggestief schrijven. Door het weglaten van de aanhalingstekens bij de dialogen creëert hij bovendien een licht vervreemdende sfeer – niet té, maar net genoeg om de (alledaagse) handelingen een tikkeltje tover mee te geven. Knap gedaan.

@Boekhandel_Bert

Een boek over vaders en zonen. Een mannenwereld – hard en vlijmscherp en toch met liefde geschreven en ontroerend.

Boekhandel Plukker Schagen / Monique Manshanden

Prachtig zoals hij met heel weinig woorden, zoveel verschillende lagen aan het verhaal kan geven!

Boekhandel Blokker / Arno Koek

Schitterende roman, beter nog dan Naar de overkant van de nacht.

Ton Schimmelpennink

‘Luister eens Jan, ga even zitten. Dat eerste hoofstuk, daar kwam ik niet doorheen. Maar daarna komen een paar prachtige scènes, heel veel prachtige scènes. Jij hebt toch wel echt talent hoor. Echt heel mooi gedaan. Nou, en nu weer aan het werk.’

Boekhandel Plukker Schagen / @janinewaiboer / (2)

De laatste ontsnapping van Jan van Mersbergen begint ijzersterk. Dat belooft wat! / Die 4 sterren in de Volkskrant hadden er ook 5 mogen zijn. De laatste ontsnapping is prachtig!

Jos de Louw

Meesterlijk verhaal over vaders en zonen van @janmersbergen: De laatste ontsnapping. Prachtige taal! Het hart geraak!

@jeroennan

Tussendoor was het prachtig en las ik o.a. De laatste ontsnapping van Jan van Mersbergen. Een heel mooie roman.

@WouterBok

De laatste ontsnapping van Jan van Mersbergen @UitgCossee rake roman over VVV: vaders, vrijheid en vriendschap

@VinCardinaal

Beste film vond ik “Under The Skin”, beste LP die van Ryan Adams en beste boeken die van @janmersbergen (NL) en Jonathan Lethem.

Chris Kooi / (2)

Las dit boek een paar maanden gelezen, erg onder de indruk (weer).

Martijn Heida

Heb net De laatste ontsnapping uitgelezen Jan, ik vond het prachtig, diep pijnlijk en erg stoer. Heb er wel dorst van gekregen…

Femke van Hemert / (2)

Ik las De laatste ontsnapping en vond het echt heel mooi. Over hoe iemand toeschouwer in zijn eigen leven kan zijn. / Vond het echt heel mooi, ‘klein’ beschreven, terwijl het om tamelijk grote, misschien wel existentiële gevoelens gaat. Tof!

Ton van der Stelt

Geen boek om in een sneltreinvaart te lezen. Hier moet je van genieten, iedere dag een hoofdstuk. Dan duurt het even voor het boek uit is.

Bert van den Bergh

Een echte lezer ben ik niet, toch heb ik al een aantal vakanties genoten van de boeken van Jan van Mersbergen. Ook dit jaar, De laatste ontsnapping. Een prachtboek!

@gijswilbrink

Deze week dan eindelijk De laatste ontsnapping gelezen. Dat moeten jullie allemaal doen. En nu heb ik zin in slivovitz.

@JDEJAGER

Ik las de nieuwe van @janmersbergen Prachtig. over vriendschap, en de moeizame zoektocht naar een vader-zoon-relatie.

Marjolein van Putten

Wat een prachtig droomachtig verhaal; ik denk nu helemaal te begrijpen wat je tot Carnavalfanaat maakt. Ik ben zelfs bijna geneigd om mij er ook in te storten.

Anna Noorda

Ik ben werkelijk waar overrompeld. En dat zeg ik echt eigenlijk nooit over een boek.

Ria Breuer

Wat ein moëj verhaol! De laatste ontsnapping van Jan van Mersbergen: eine aanraojer. Kiépevel.

@JDEJAGER

Ik las de nieuwe van @janmersbergen Prachtig. over vriendschap, en de moeizame zoektocht naar een vader-zoon-relatie.

@markcurvers / (2)

“toen ik alles kwijtgeraakte verloor ik ook de angst om alles kwijt te raken” #spiegel #familie #vriendschap #prachtigeroman @janmersbergen / #ontsnapping raakt mij, bezige pa van 3 jonge zonen. En ja, ken ook wel enkele vaders van Eefje 🙂 #badmuts

Louis ter Burg

Een prachtig boek!

Ellen van den Doel

Wat een prachtig boek! De laatste ontsnapping heb ik op mijn gemak gelezen, dat was het meer dan waard. Dit boek maakt indruk.

Caspar Schönfeld Wichers

Erg genoten van dit boek. Fijn om weer eens te lezen over onontkoombare familiebanden in een tijd waar relaties vluchtiger zijn dan kindercadeaux.

@AadLips / (2)

Poeh, Ik moet even bijkomen, @janmersbergen. Je bent ’n virtuoos voyeur…!

@stevenstoffers / (2)

Prachtig boek. Echt prachtig. Heel fijn hoe alles mooi rond is aan het eind.

@nynke

De laatste pagina’s heb ik met hartkloppingen gelezen. Wat een prachtig boek. Jeumig.

Pieter Verhoeff

Een echt mooi boek! Laatste hoofdstukken: ook geweldig. Ik houd van de precieze observaties van, zeg maar, het menselijk gedrag. Ontroerend vaak, nooit sentimenteel.

Rob Kuyper

ademloos uitgelezen. prachtboek. mijn complimenten!

@klambeets

Wat een meesterlijk verteller is @janmersbergen. De laatste ontsnapping is opnieuw een erg indringend verhaal. Aanrader.

@JaapFriso

Aanrader! Over vaders en zonen en je baan verliezen.

Ralph Roodbeen

Mooi geschreven

@CapiJan

De laatste ontsnapping, fijne roman over vaders & zonen, geen heldendaden maar wel vluchtgedrag. Zet aan tot denken.

Maud Siem

Heel heel mooi!

Jan Dronkers

Geleende zinnen: ‘Je hebt pas gevlogen als je geland bent’ Prachtig!

@VinCardinaal

Ik ga er weer eens een tip uitgooien: De laatste ontsnapping van @janmersbergen is een schitterende roman.

Nannie van Berkum

Het is een echt topboek!

Inge Helena Rietjens

Ben pas op blz 39 en moet nou al janken…

Kees Wennekendonk

Een warme, mooie roman, met verrassende en geheel mersbergeneigen elementen in stijl en drama. Ik raakte zo bekend met de hoofdpersonen dat ik van ze ging houden. En nog spannend ook. Conclusie: veel sterren!

Bianca de Graaff

In één zucht uitgelezen, zo mooi!

Barbara Brian

Prachtig boek idd! Vooral wat niet gezegd wordt tussen vader en zoon en de twee vaders. Die ruimte! Echt heel mooi!

Gert Boonekamp

U bereikt door uw schrijfstijl een zeldzame ontroering. u roept fysieke en mentale spanning op door de voortdurende spiegeling van de twee duo’s. U moet vader zijn om zo feilloos het gedrag van een 10-jarige te fotograferen. U slaagt erin het voegwoord ‘en’ zo te gebruiken dat het een Van Mersbergen-en genoemd zou moeten worden in schrijfboekjes voor Neerlandici. Bovendien vult u hoofdstuk in hoofdstuk uit de stilte die vaak staat van spanning.

Esther van Rossum

Ontroerend en veel te snel weer uit.

@volgstefan

Zojuist De laatste ontsnapping van @janmersbergen uitgelezen. Wat een mooi boek!

Sandy Verkooijen

Zo’n zondag dat je in één ruk je boek uitleest. Altijd jammer. Dat ’t dan op is. De laatste ntsnapping van Jan van Mersbergen, aanrader!

Berkaboek

Prachtig, deze roman van Van Mersbergen weer. Hij gaat over vaders en zonen, over familieverhoudingen, over mannen vooral. En over eenzaamheid, natuurlijk. De zinnen zijn prachtig, de tekening van de twee tienjarige jongens heel bijzonder, maar de beschrijving van Ivan, de gevluchte Joegoslaaf, die plotseling wordt geconfronteerd met het bestaan van zijn tienjarige zoon Deedee, spant de kroon. De eenzaamheid en verlorenheid van de man! Zijn pogingen om te begrijpen hoe ‘de wereld’ (zijn wereld) in elkaar zit, vind ik haast adembenemend. Dit alles gezien door de ogen van de verteller, die zelf ook aan een ontsnapping bezig is (hij verloor zijn baan en leert zijn zoon ook nu pas kennen), die interpreteert, luistert, kijkt naar wat er allemaal gebeurt. Het enige wat je mist in dit boek zijn de vrouwen zelf, die niet aan de orde komen, slechts een piepkleine bijrol vervullen. Maar mooi is de roman!

Adeline van Lier

Erg mooie roman.

Cor Seijkens

Man man. Tijdens het lezen heb ik ‘m af en toe dicht geslagen en staarde voor me uit. Ik moest me losrukken om het op me in te laten werken. Donker en licht. Drukte en stilte. Ze wisselen elkaar af. Het verhaal gaat leven en ik zie het voor me. Alsof ik een toeschouwer ben. Het is een schitterend boek. Ik ben nieuwsgierig naar deel twee van De laatste ontsnapping… Zo voelt het. Alsof het wordt vervolgd.

Lemke Bakker

Tjongejonge wat heeft die Jan Van Mersbergen een mooi boek geschreven.

Nathan Vos

Prachtboek! Elke zin klopt. Elke pagina raakt. Lees De laatste ontsnapping, jonge en oude vaders!

Karin van Zwieten

Wat een prachtig en ontroerend boek is De laatste ontsnapping. Heel erg Jan van Mersbergen en tóch weer anders dan Naar de overkant en Pamplona. Echt een heel fijn boek.

Sabien Leenen

Geweldig boek… zeer herkenbaar…

Leo Hannewijk

prachtig boek

Peter Bogert

Zojuist uitgelezen. Ik wilde er lang over doen maar dat lukte niet. Het was weer een prachtig verhaal, uitstekend opgeschreven. Ik heb de komende weken een paar verjaardagen, ik weet al wat ik ga geven.

Harry Leenders

Ik hoor wel eens mensen beweren dat zij geen Nederlandse romans meer lezen, omdat buitenlandse literatuur beter zou zijn. Die lezen volgens mij dan toch echt de verkeerde Nederlandse boeken. De afgelopen twee maanden las ik – hoewel onderling zeer verschillende – een aantal prachtige boeken van auteurs van eigen bodem, zoals De republiek van Joost de Vries, Duel met paard van Pauline Genee en De duimsprong van Miek Zwamborn. Daar komt nu De laatste ontsnapping van Jan van Mersbergen bij. Van Mersbergen bouwt aan een mooi en consistent oeuvre. In alle boeken die ik van hem gelezen heb, gebeurt dat in een bijna kale stijl, die echter zindert van emotionaliteit. Met veel empathie en een groot inlevingsvermogen zet hij zijn personages neer. Een prachtig boek!

@AQuattroMani1

En wéér een prachtige roman @janmersbergen!

@nicolienhermens

De laatste ontsnapping van @janmersbergen. Wat een boek, mensen.

Maup Voragen

Meeslepend, ontroerend, confronterend. Wat een prachtig boek! Lezen!!!

Jelle van der Meulen

Ik las de afgelopen dagen De laatste ontsnapping van Jan Van Mersbergen en weet nu al dat dit boek eind december (hoog) in zijn boekentoptien van 2014 komt te staan. Het is een roman die enkele elementen bevat die zijn voorlaatste boek ook had: mannen in kroegen, maar vooral ook: ontroering. In de twintigste eeuw was er een ‘roman van zoon en vader’ (Bordewijks Karakter‘ en een ‘roman van vader en zoon’ (‘De aansprekers’ van Maarten ’t Hart), De laatste ontsnapping had wel als ondertitel ‘roman van vaders en zonen’ kunnen hebben. Wat een tegelijk harde en ontroerende beschrijving van twee vaders en twee zonen en meer. Terecht vier sterren in de NRC afgelopen zaterdag, hoewel het er van mij ook vijf hadden mogen zijn. Wat schrijft die Van Mersbergen prachtig, zo veel beter dan John Williams om maar eens wat te noemen.

Jack de Klerk

Wat was dat genieten. Net uit. Prachtig. Veel liefde en veel en hard gelachen. Buitengewoon mooi gedaan. Een prachtboek. Schitterend voor je zoon later.

@kennethvanzijl / (2)

Ga naar bed met je nwe roman en sta ermee op. Leest als een mantra. Wacht op grote klap. / Van Mersbergen – met zn grote vechtersbazen-knuisten – schreef een intiem onthutsende vaders-en-zonen roman die aant denken zet.